Deze keer gaan we een hoop leren van Aswath Damodaran. Om maar direct in huis te vallen, dit is een van de lastigste aflevering die ik tot nu toe gemaakt heb. Damodaran is iemand die extreem lang van stof is en niet even van die makkelijke quotes heeft. Ik heb wel enorm genoten van de anderhalve week die ik hiervoor uit heb getrokken. De selectie aan fragmenten was extreem pittig om te maken. Ik hoop dat jij er net zoveel van opsteekt als ik.
In eerdere afleveringen hebben we voornamelijk de bekende grote beleggers besproken. Heb je die nog niet geluisterd, dan zou zal dat zeker nog even doen. Voornamelijk Peter Lynch en Terry Smith is een aanrader.
128. Warren Buffett | € 247.800
133. Grote beleggers: Peter Lynch | € 273.800
135. Grote beleggers: Charlie Munger | € 282.700
137. Grote beleggers: Nassim Nicholas Taleb | € 289.600
139. Grote beleggers: Terry Smith | € 295.300Wie is Aswath Damodaran?
Om te beginnen is Damodaran een vreemde eend in het lijstje van grote beleggers. De meesten zullen hem waarschijnlijk niet kennen. Hij beheert namelijk geen fonds en is daarom ook niet bekend geworden door de jarenlange goede performance. Naast het behalen van zijn doctoraat in financiën aan de University of California, haalde hij ook nog een MBA aan het Indian Institute of Management. Inmiddels is hij hoogleraar Financiën aan de Stern School of Business van de New York University. Een echte professor dus. De kans is aanzienlijk dat je hem bent tegengekomen als je iets hebt opgezocht met betrekking tot het waarderen (in het Engels: valuation) van aandelen.
Damodaran staat dan ook voornamelijk bekend als de "Dean of Valuation”. Hij schreef talloze boeken, academische artikelen en datasets over de principes van waardering - om beleggers te helpen het onderwerp te begrijpen. Op zijn website houdt hij al tientallen jaren elke maand de Equity Risk Premiums bij. Dit doet hij voor heel veel verschillende landen. Hij is dan ook een echte liefhebber van beleggen en waarderen.
Aswath beschrijft zichzelf als "een leraar, die ook houdt van het ontrafelen van de puzzels van bedrijfsfinanciën en waardering, en graag schrijft over mijn ervaringen.” In alle interviews die ik van hem heb geluisterd is goed te merken dat hij een grote passie heeft voor het lesgeven. Dat het over waarderen en aandelen gaat, is een bijkomstigheid.
Damodaran heeft veel gepubliceerd in vooraanstaande financiële tijdschriften, waaronder The Journal of Financial and Quantitative Analysis, The Journal of Finance, The Journal of Financial Economics en de Review of Financial Studies. Hij staat ook bekend als een bron van informatie over waardering en analyse voor investeringsbanken op Wall Street.
Hoogleraar aan de New York University
Aswath is niet alleen een beroemde professor aan de NYU, maar hij is ook een voorloper op het gebied van toegankelijkheid van onderwijs. Dat komt doordat hij al zijn lessen, inclusief zijn MBA-cursussen aan de NYU, gratis online beschikbaar stelt. Dit uitzonderlijke initiatief van Aswath is een waardevolle bron voor alle beleggers die hun stock picking vaardigheden willen verbeteren en toegang willen hebben tot hoogwaardig onderwijs van een van 's werelds beste hoogleraren in financiën.
Via deze weg heb ik hem ook leren kennen. Evenals hele uitgebreide waarderingsanalyes over bedrijven zoals Amazon, Tesla, Meta, enzovoorts. Bekijk vooral ook zijn Youtube-account.
Ook al zijn slides zijn online te bekijken, evenals al de waarderingsmodellen die hij gebruikt. Om in zijn woorden te blijven: nummers alleen is maar een spreadsheet, met een verhaal erbij komt het tot leven. Je kan zijn spreadsheets met waarderingen gebruiken om ze aan te passen aan je eigen verhaal. Het is zeker de moeite waard om door de 250 slides heen te gaan die over waarderen gaan. De presentatie staat op zijn Google Drive.
Gratis cursus aandelen waarderen op zijn Youtube
Damodaran heeft een prachtige serie gemaakt over het waarderen van aandelen. Om het heel makkelijk te maken heeft hij alles achter elkaar gezet in een Youtube playlist. Deze serie hebben we ook al eens getipt in aflevering 90.
Je kan het zien als een online waarderings ‘opleiding’. Het zijn hapklare stukjes van ongeveer 12-20 minuten per stuk. Alle stukjes komen uit zijn lessen die hij geeft aan de Stern School of Business van de New York University. De online cursus bestaat uit de volgende video’s:
- Session 1: Introduction to Valuation
- Session 2: Intrinsic Value - Foundation
- Session 3: The Risk Free Rate
- Session 4: Equity Risk Premiums
- Session 5: Betas (Relative Risk Measures)
- Session 6: Cost of Debt and Capital
- Session 7: Estimating Cash Flows
- Session 8: Estimating Growth
- Session 9: Terminal Value
- Session 10: Value Enhancement
- Session 11: Loose Ends in Valuation
- Session 12: Acquisition Ornaments: Synergy, control & complexity
- Session 13: Loose Ends - Distress, Dilution and Illiquidity
- Session 14: Relative Valuation - First Principles
- Session 15: PE Ratios
- Session 16: Other Earnings Multiples
- Session 17: Book Value Multiples
- Session 18: Revenue Multiples
- Session 19: Asset Based Valuation
- Session 20: Private Company Valuation
- Session 21: The Essence of Real Options
- Session 22: The Option to Delay (Patents & Natural Resources)
- Session 23: The Options to Expand and Abandon
- Session 24: Distressed Equity as an option
- Session 25: Closing Thoughts
Verder is Damodaran te zien in tientallen andere video’s. Een video die mij erg is bijgebleven is zijn verhaal over story vs numbers beleggen. Hij heeft het prachtig verwoord: Valuation is a bridge between stories and numbers. Daar later meer over.
Waarderen gaat niet alleen maar over cijfers, uiteindelijk blijft waarderen één onderdeel van het complete spel. Management, cultuur, het business model, TAM, de marktpositie, de option value (fantasie) horen daar ook allemaal bij. Per bedrijf zal het gewicht ook anders (moeten) liggen.
Hoe meer winst er ver in de toekomst ligt, hoe meer de 'soft' analyse belangrijk wordt, ook wel de story genoemd. Alle punten hierboven zijn uiteindelijk de input voor een waardering. Het is waarderen op basis van deze factoren. Damodaran zegt voortdurend dat je eerst een verhaal over de toekomst van het bedrijf moet creëren en dan op basis van dat verhaal moet gaan waarderen.
Paar lessen van Aswath Damodaran
In de podcast bespreken we tientallen fragmenten van Damodaran zelf. Het is onmogelijk om zijn lessen op hetzelfde niveau hier nogmaals uit te leggen. Ik raad je daarom ook zeker aan de aflevering volledig te luisteren. We hebben wel een paar lessen eruit gehaald.
Narrative & numbers
In de intro heb ik het al even aangehaald, dit was een van de lastigste afleveringen die ik gemaakt heb. Tientallen uren heb ik naar zijn lessen gekeken en interviews geluisterd. Onderstaande video ‘Numbers and Narratives’ is er zeker een die ik aanraad om zelf volledig te bekijken. Dan krijg je een goed beeld van wie hij is en hoe hij denkt over het waarderen van aandelen.
De focus ligt vooral op de verhalen achter de cijfers en hoe de twee in balans moeten zijn om tot een goede waardering te komen. Hij noemt het ook wel stories and numbers. Een mooi stukje uit de video: "A story without numbers is a fairy tale, and numbers without a story are a spreadsheet”.
Number People vs. Story People
Over het algemeen behoren we tot een van deze groepen. Sommigen van ons hebben een voorkeur voor de cijferkant van de waardering, anderen voor het verhalende aspect. Geen van beiden werkt zonder de ander. Werk aan je zwakkere kant, wat die ook mag zijn.
The Bermuda Triangle of Valuation
Er zijn drie dingen die je waardering vanaf het begin kunnen verpesten. Als je een idee hebt van de waarde voordat je de waardering uitvoert, ben je al bevooroordeeld. Je waardering zal onvermijdelijk dicht bij dat nummer liggen.
Thinking of Valuation as a Science
Hoewel mensen vaak denken dat er met cijfers een duidelijk goed of fout antwoord moet zijn, alsof het een wetenschap is, is waardering dat niet. Het combineert cijfers met verhalen. Je maakt aannames en komt vervolgens met cijfers.
Thinking Complex Models are Superior
Minder is meer. Het doel is om de waardering zo eenvoudig mogelijk te houden. Elke toegevoegde complexiteit maakt het kwetsbaarder.
The Story Part
Waarderingen gaan hand in hand met verhalen. De grote verschillen tussen waarderingen van hetzelfde bedrijf komen neer op het verhaal. Is Tesla een autofabrikant? Een batterijbedrijf? Of beide? Afhankelijk van het gekozen verhaal zullen de cijfers drastisch verschillen.
The 3 P’s: Possible, Plausible and Probable
Als de keuze van het verhaal zo belangrijk is, hoe bepalen we dan het juiste? Ten eerste is het onmogelijk om het "juiste" verhaal te vinden. Maar we kunnen ons verhaal wel testen met de 3 P's: Is het verhaal...
- Mogelijk (possible)?
- Geloofwaardig (plausible)?
- Waarschijnlijk (probable)?
Veel verhalen zijn mogelijk, minder zijn aannemelijk en slechts een paar zijn waarschijnlijk. Je verhaal moet aan alle drie de P's voldoen.
Don’t get lost in Detail
Tegenwoordig is er meer informatie over bedrijven dan ooit tevoren. Het is makkelijk om te verdwalen in details. Details klinken goed, maar als ze geen invloed hebben op cashflows, risico of groei, zijn ze niet relevant. Focus op wat waarde drijft.
Soft Factors
Soft factoren zijn zaken als merknaam, kwaliteit van het management, enz. Ze worden vaak gebruikt om waarderingen te rechtvaardigen. In de meeste gevallen hebben ze geen waarde. Als ze wel een voordeel bieden, zullen de cijfers dat aantonen, zoals hogere marges, snellere groei, enz.
Valuation vs. Pricing
Als laatste, maar zeker niet als minste, een cruciaal verschil dat je moet begrijpen in beleggen. Waarderingen en koersen worden vaak door elkaar gehaald, maar het verschil is enorm. Koersen gaan over vraag en aanbod, stemming en momentum. Het geeft enkel weer wat mensen bereid zijn te betalen. Deze prijs kan volledig losstaan van de onderliggende waarde. Waarde wordt afgeleid van cashflows, groei en risico en wordt niet beïnvloed door vraag en aanbod, stemming en momentum. Als je dit begrijpt, heb je al een aanzienlijk voordeel ten opzichte van veel beleggers.
Boeken geschreven door Aswath Damodaran
Het is goed mogelijk dat je al bekend bent met één van zijn boeken. Het is dan ook niet verrassend dat het allemaal over het waarderen van aandelen gaat. Zelf ben ik het meest te spreken over Narrative and Numbers. Iets minder technisch dan we van hem gewend zijn maar daardoor juist een van zijn meest toegankelijke boeken. Zoals nu wel bekend, schrijft hij graag. De drie onderstaande boeken zijn ze lang niet allemaal, zo heeft hij bijvoorbeeld ook Applied Corporate Finance, Investment Valuation, en Damodaran on Valuation geschreven.
“We think far less than we think we think.” — Aswath Damodaran
Nog wel een leuke anekdote over boeken. Damodaran leest zelf bijna niks. Hij vindt dat we zelf veel meer moeten nadenken en onze eigen mening moeten vormen. Als je direct de mening van iemand anders leest, stop je met nadenken. Hij vindt het ook extreem overrated dat je veel boeken moet lezen. Dat is toch wel de collectieve gedachte bij veel beleggers en ondernemers. Denk meer, lees minder!
Narrative and Numbers: The Value of Stories in Business
Dit boek benadrukt hoe verhalen en cijfers samen een krachtig middel vormen in de zakelijke wereld. Aswath Damodaran legt uit dat succesvolle investeerders en analisten niet alleen cijfermatig sterk zijn, maar ook in staat zijn overtuigende verhalen te vertellen. Het boek leert lezers hoe ze een verhaal kunnen opbouwen rondom financiële gegevens en zo betere investeringsbeslissingen kunnen nemen.
The Little Book of Valuation: How to Value a Company, Pick a Stock and Profit
In dit compacte boek leidt Damodaran lezers door het proces van bedrijfswaardering en aandelenanalyse. Hij biedt eenvoudige technieken en benaderingen die beleggers kunnen gebruiken om de waarde van een bedrijf te bepalen en op basis daarvan weloverwogen beleggingsbeslissingen te nemen.
The Dark Side of Valuation: Valuing, Distressed and Complex Businesses
In dit boek duikt Damodaran in de uitdagingen van het waarderen van moeilijk te waarderen bedrijven, waaronder jonge startups, bedrijven in financiële problemen en complexe zakelijke entiteiten. Hij presenteert methodologieën en inzichten om deze uitdagingen het hoofd te bieden en de werkelijke waarde van zulke bedrijven te achterhalen.
We zijn voor eeuwig vastgelegd
Het landelijk instituut voor Beeld & Geluid uit Hilversum heeft een verzoek bij ons ingediend om Jong Beleggen, de podcast voor eeuwig te archiveren. Beeld & Geluid is voor het behoud, beheer, beschikbaarstelling en presentatie van het nationale audiovisuele erfgoed. In Hilversum bewaren ze vele uren televisie, radio, film en muziek, en duizenden objecten en foto’s.
Naast het bewaren van ‘traditionele’ media als televisie en radio, richten ze zich ook op het verzamelen van content van online media. Om de ontwikkeling van Nederlandse podcasts vast te leggen willen ze graag Jong Beleggen gaan archiveren. Toekomstige generaties kunnen dan ook naar ons luisteren.
Digitaal erfgoed
Professionals en particulieren raadplegen dagelijks online het digitale archief of komen langs om een kijkje te nemen in het interactieve museum. Op het online platform kan iedereen de collectie bekijken. Het Nederlandse media-erfgoed is tenslotte van en voor iedereen!
Milou en ik zijn hierdoor wel een beetje vereerd, wie had dit ooit gedacht toen we begonnen aan deze podcast, begin 2020. De kinderen van mijn kinderen, weten nu zeker dat ze ook veilig kunnen leren beleggen door naar de podcast te luisteren.
300k is halverwege 1 miljoen
Vorige week kwam ik een artikel tegen op een ‘FIRE’ blog. Ik was al bekend met het concept compounding maar op deze manier had ik er nog nooit naar gekeken. Als je een vermogen hebt van 300.000 euro ben je ongeveer op de helft van 1 miljoen euro qua doorlooptijd. Over de andere 700.000 euro doe je ongeveer even lang. De kracht van compounding maar dan op een andere manier uitgelegd.
“Your first $100K is the toughest to earn — but most crucial for building wealth.” — Charlie Munger
Ik werd hier voornamelijk door gegrepen omdat ik recent over de grens van 300.000 euro ben gegaan. Niet dat ik hiermee veel ga doen maar het geeft wel weer een interessant perspectief dat de bedragen op het begin relatief klein zijn maar als het balletje eenmaal gaat rollen…
€5.000 | €10.000 | €20.000 | €30.000 | Gemiddeld | |
€100.000 | 12,4 jaar –
31,6% | 7,4 jaar –
24,9% | 4,2 jaar –
19,5% | 2,9 jaar –
17,1% | 6,7 jaar –
23,3% |
€300.000 | 23,6 jaar –
60,3% | 16,1 jaar –
53,8% | 10,1 jaar –
47,1% | 7,4 jaar –
43,5% | 14,3 jaar –
51,2% |
€500.000 | 29,9 jaar –
76,4% | 21,5 jaar –
71,8% | 14,3 jaar –
66,8% | 10,9 jaar –
63,7% | 19,1 jaar –
69,7% |
€750.000 | 35,2 jaar –
90% | 26,3 jaar –
87,9% | 18,3 jaar –
85,4% | 14,3 jaar –
83,8% | 23,5 jaar –
86,8% |
€1.000.000 | 39,1 jaar –
100% | 29,9 jaar –
100% | 21,5 jaar –
100% | 17,1 jaar –
100% | 26,9 jaar –
100% |
De bovenste lijn van 5k, 10k, 20k en 30k vertegenwoordigen jaarlijks geïnvesteerde bedragen die een jaarlijks rendement van 7% opleveren. De zijkolommen van 100k, 300k, 500k, 750k en 1 miljoen vertegenwoordigen investeringsmijlpalen.
De markt voorspellen
Eind 2022, in aflevering 131 hebben we het kort gehad over het komende jaar (2023 dus). Ik kan nog goed herinneren dat ik niet aan voorspellingen doe maar wat er over het algemeen leeft qua verwachting is dat er in H1 niet zoveel zal gebeuren. Op zijn vroegst zal er positiviteit komen in H2. En kijk nu. In januari was het al raak, de beurzen gingen omhoog. De markt voorspellen is NIET te doen. Ook al kom je slim over om iets over de toekomst te zeggen, doe het niet.
Al het ‘slimme’ geld zit aan de zijlijn. Hierdoor missen we volledig de really van H1. Stiekem hebben alle institutionele beleggers een voorspelling gehad voor het komende jaar en daar op gehandeld. Ze dachten allemaal slim te zijn. Niemand kan de markt voorspellen, weer een wijze les in de praktijk ervaren.
Analisten zijn echt nutteloos
Nu we het toch hebben over voorspellen. Analisten kunnen er ook wat van. De gewijzigde price targets vliegen je om de oren als er veel beweging is op de markten. Eind 2022 zag je voornamelijk bij tech een verschuiving van (strong) buy naar hold. Grappig genoeg ligt de stijging van het hold-advies direct in lijn met de daling van de koers. En weet je wat er nu gebeurt: de koers is flink omhoog gegaan voor tech en alle adviezen gaan weer naar (strong) buy.
Ongelofelijk om waar te nemen. We hebben toch allemaal geleerd dat je moet (bij)kopen als het laag staat en verkopen als het hoog staat. Analisten doen precies het tegenovergestelde. Mocht je de volgende keer weer een advieswijziging of vernieuwde price target zien, beeld dan even de twee plaatjes (Meta en Nvidia) in. De industrie is alleen maar bezig met zoveel mogelijk handel: kopen, verkopen en weer kopen, enzovoorts.
PDT update
Zoals eerder verteld, komen we om de week met een overzicht met de veranderingen aan PDT. Sinds de laatste update hebben we weer veel kleine veranderingen, aanpassingen en verbeteringen doorgevoerd. Een paar highlights van week 31 en week 33:
Verbeteringen
- DEGIRO import - Verscheidene updates voor het importeren van DEGIRO acties. Deze nieuwe regels worden toegevoegd bij een volledige import.
- We ondersteunen nu 'Keuzedividend' transacties.
- We ondersteunen nu 'Shortstock Kosten'.
- “Verlopen obligatie” wordt nu correct geïmporteerd.
- “Interne overboeking” wordt nu correct geïmporteerd.
- We ondersteunen nu “Beurstransactie”, “Overboekingskosten”, “Administratiekosten”, “Beursomzetting kosten” en “DEGIRO compensatie”.
- Voorheen voegden we stock-splits handmatig toe. Maar ze worden nu automatisch geparseerd en opgeslagen vanuit DEGIRO Account.csv's. Een stock-split wordt dus direct toegevoegd na een import.
- Template Sheet - Zelfs bij een invoerfout synchroniseren we nu alle succesvolle rijen om misvattingen te voorkomen over niet bijgewerkte acties.
- Portfolio pagina - Voeg ‘Kostenbasis gewicht’ toe aan de portefeuilletabelkolommen, zodat je de gewichten in je portefeuille kunt zien op basis van de kostenbasis in plaats van de marktwaarde.
- Prestatiepagina - Sta snelle selectie van datumbereiken toe (YTD, Week, Maand, Jaar, 3 Jaar, 5 Jaar, Max) bij gebruik van het 'aangepaste' bereik in de prestatiegrafieken.
- In sommige gevallen faalde onze ondersteuningsomgeving om te laden vanwege AdBlockers (vooral in Safari en Firefox). Dit zou nu opgelost moeten zijn.
Data
- Alle transacties en dividenden van Bolsa de Madrid zijn erplaatst naar Madrid Stock Exchange en vervolgens is de Bolsa de Madrid verwijderd. We hadden twee verschillende beurzen die eigenlijk hetzelfde waren.
- Alle symboolnotaties op de fondsenbeurs zijn verwijderd die waren omgerekend naar een andere valuta dan de gepubliceerde NAV. Gebruikers kunnen nu een nieuwe beurs selecteren voor hun transacties en dividenden die hierdoor werden beïnvloed.
Portfolio
Transactie: Nee
Portfolio waarde: € 310.400
Land of the Giants: Tesla
We hebben eerder de podcast serie Land of the Giants getipt. Apple, Amazon, Meta en Google zijn daar ook al behandeld. Dit keer is Tesla aan de beurt. Nog niet alle afleveringen zijn uit, de eerste vijf zijn al te beluisteren. Voor de echte Teslafan is het zeker een interessante serie. Al is de kans groot dat je veel al weet.
Wat voor mij voornamelijk interessant was, is dat de oorspronkelijke founder van Tesla ook aan het woord komen. Martin Eberhard en Marc Tarpenning hebben in een vrij vroeg stadium Elon Musk erbij gehaald als investeerder. Er moest constant geld bij waardoor Musk een steeds groter belang kreeg in Tesla. Uiteindelijk heeft hij beide heren eruit gezet. Meer wil ik niet verklappen, moet je zelf gaan luisteren.
Volgende week gaan we het hebben over 'Special: Steve Jobs'. Rest ons nog een ding: Investeer in je kennis! En beleg met beleid.
Word Vriend
Vind je het leuk om ons te steunen als onafhankelijke podcast, gebruik te maken en mee te denken met de Portfolio Dividend Tracker? Voor €6,25 per maand krijg je toegang. Zeven dagen gratis proberen!
► Doe mee met Jong Beleggen: PortfolioDividendTracker.com
Pim's portfolio
► Bekijk mijn volledige aandelen portfolio: Portfoliodividendtracker.com/jongbeleggen
JB updates op Instagram
► @JongBeleggen op Instagram: Instagram.com/jongbeleggen