Mogelijk heeft deze aflevering over de lange termijn een grotere impact op je rendement dan alle andere. Ik ben namelijk elke keer weer verbaasd over het grote effect van je eigen gedrag op je uiteindelijke financiële uitkomsten. De meest ervaren beleggers onderstrepen dat ook. Psychologie en risico’s zijn echt de twee belangrijkste onderdelen van beleggen.
Als voorbereiding op deze aflevering hebben Milou en ik allebei het boek The Psychology of Money van Morgan Housel gelezen. Het boek kan naar mijn idee ook gezien worden als beleggingsboek omdat ongeveer de helft daaraan direct gerelateerd is. Het boek kan wel gezien worden als bestseller, wereldwijd is het meer dan 1 miljoen keer verkocht. Sinds kort is er ook een Nederlandse vertaling te krijgen, met de al dan niet verrassende titel: De psychologie van geld.
Het is een kwestie van geluk
Als het gaat over geluk en succes, moet ik direct denken aan Guy Raz, host van de podcastserie How I Built This. De allergrootste ondernemers zijn bij hem langs geweest. Aan het einde van de aflevering stelt hij altijd dezelfde vraag aan zijn gasten: “How much of your success do you attribute to luck, or just hard work?”. Het meerendeel zegt luck of een combinatie van beide. Maar niemand onderschat de factor geluk. Dat moet jij dus ook niet doen.
In het eerder genoemde boek The Psychology of Money komt Morgan Housel met een voorbeeld over Bill Gates. Gates heeft extreem veel geluk gehad dat hij op een school zat met een computer want dat was toen niet zo normaal als nu. Er waren maar een aantal scholen in de wereld waar een computer beschikbaar was voor studenten. Gates had destijds een studiegenoot genaamd Kent Evans die eveneens geïnteresseerd was in computers en op veel vlakken misschien wel slimmer was dan Gates. Je zou zelfs kunnen zeggen dat een mogelijk succes van Evans meer voor de hand lag maar helaas is hij op jonge leeftijd overleden tijdens en bergklim. Vele jaren later is eens nagerekend dat de kans van overlijden van Evans met bergbeklimmen, even groot was als de kans dat Gates op een school voor computers terecht zou komen.
Geluk van PDT
Ik ben me er erg van bewust dat de factor geluk met de Portfolio Dividend Tracker enorm is. Er is een schakel aan gebeurtenissen op te noemen waardoor PDT nu zo goed loopt. Het begon allemaal toen ik mijn bedrijf verkocht en maanden ben gaan reizen. Tijdens mijn reis in het Midden-Oosten ben ik mij gaan verdiepen in alle vormen van investeren. Zo ben ik op het pad van beleggen gekomen. Bij terugkomst wilde ik werken aan mijn skills als ondernemer en ben ik onder andere een podcast begonnen. Niet geheel zonder geluk ben ik bij Milou terecht gekomen en kwamen we erachter dat we een beleggingsklik voelden. En misschien wel de allergrootste geluksfactor is de lockdown door de coronacrisis. Iedereen kreeg een hoop vrije tijd en de rente ging omlaag. Als gevolg kregen we honderdduizenden luisteraars voor Jong Beleggen. Dit creëerde ruimte om volledig te focussen, wat resulteerde in de lancering van PDT.
Volg je mij nog? De factor geluk is enorm, ondanks dat het succes natuurlijk ondenkbaar is zonder al het harde werken dat we er allebei ook in hebben gestoken.
In mijn redenatie had ik nog veel verder terug kunnen gaan, misschien is mijn grootste geluksfactor wel dat ik in Nederland ben geboren. Het is goed om te beseffen dat geluk een grote rol speelt in je financiële uitkomsten. Wanneer je dit goed begrijpt maakt het je nederig en niet overmoedig. Beide zijn goede eigenschappen om te hebben en zullen weer bijdragen aan een succesvolle financiële uitkomst.
Vorming per generatie
Hoe we met geld omgaan en welke rol geld voor ons speelt, is voor iedereen verschillend en dat had ik me nog niet zo specifiek gerealiseerd. Wel dat onze ouders bijvoorbeeld veel rente kregen op spaargeld, maar niet dat dat impact kon hebben op hun omgang met geld. Ik kan me voorstellen dat Jonge Beleggers te maken krijgen met huiverige ouders, als ze zeggen dat ze aandelen hebben gekocht.
“Onderzoekers ontdekten dat beslissingen over investeringen voor de rest van je leven zwaar veranderd zijn in wat jouw generatie heeft meegemaakt - met name als jongvolwassenen. Als je bent opgegroeid toen de inflatie hoog was, investeerde je later in je leven minder in obligaties dan mensen die opgroeiden toen de inflatie laag was. En als je toevallig bent opgegroeid toen de aandelenmarkt het goed deed, belegde je later meer in aandelen dan mensen die opgroeiden toen de beurzen het slecht deden.”
Dit zegt dus niet zozeer iets over intelligentie of opleidingsniveau, maar het stomme toeval van waar en wanneer je geboren bent kan doorslaggevend zijn.
Genoeg = genoeg
Was het maar waar. Wij als mens willen altijd meer, er is altijd iemand die net iets meer heeft dan jij. En dat moet jij dan ook hebben. Dit blijft een raar fenomeen van de mens. We zijn net Rupsje Nooitgenoeg, die eet en eet ook maar door.
Het is voor mij echt onbegrijpelijk dat als je al vermogend bent, je teveel risico’s neemt omdat je denkt niet genoeg te hebben. Soms zijn de risicio’s namelijk zo groot dat je alles kan verliezen, niet alleen geld maar ook je vrijheid. In het boek van Morgal Hausel wordt als voorbeeld de ex McKinsey CEO Rajat Gupta besproken. Hij moest uiteindelijk naar de gevangenis vanwege ‘insider trading’, maar net voor zijn misdaad had hij al een vermogen van meerdere honderden miljoenen. Je vraagt je dan af waarom zo iemand zoiets doet. Als jij financiële vrijheid wil bereiken moet je op een gegeven moment accepteren dat genoeg, genoeg is.
“There is no reason to risk what you have and need for what you don’t have and don’t need.” - Warren Buffett
Rijk versus Rijkdom
Het verschil tussen rijk zijn en rijkdom hebben, wordt als de jaren verstrijken steeds zichtbaarder. In je jonge jaren zie je het verschil nog niet zo goed. De kans is groot dat daartussen zelfs geen verschil zit. Rijk zijn associeer je met dure auto’s, grote huizen en gouden horloges. Je bent alleen vermogend als je het niet uitgeeft. Toch is de kans groot dat als iemand al deze dure spullen heeft, diegene helemaal niet vermogend is. Misschien zijn al die spullen wel aangeschaft door middel van een lening. Voor de buitenwereld heb je het in elk geval wel goed voor elkaar.
Rijkdom is veel minder of zelfs niet zichtbaar. Echt vermogende mensen geven over het algemeen weinig uit. Toch weten we daar niet zoveel over want mensen die veel rijkdom genieten, zijn helaas niet zo zichtbaar. Op het gebied van financiële educatie is dit dan ook een probleem, want we kunnen eigenlijk veel van ze leren. De echte rijkdom zit bijna altijd verborgen. Iemand die volledig kan leven van zijn of haar ontvangen dividend, die is pas echt rijk.
Iedereen speelt zijn eigen wedstrijd
Wanneer het aankomt op beleggen is iedereen anders, en heeft iedereen dus ook een andere risicotolerantie. Het zomaar kopiëren van andere heeft daarom totaal geen zin. Daarmee kom je op een gegeven moment compleet in de knel, in het bijzonder in lastige tijden. Voornamelijk de horizon van de persoon en de gedachten over hoelang je een bepaalde positie vast moet houden, hebben erg veel invloed op je keuzes. Voor een pensioenbelegger kan bijvoorbeeld het aandeel Amazon een verstandige keuze zijn. Voor een belegger die over vijf jaar een nieuwe woning wil kopen, is Amazon misschien niet zo geschikt in de portfolio. We hebben ook de extreme daghandelaar, die maakt het al helemaal niet uit wat de onderliggende waarde id. Alle drie kunnen hetzelfde aandeel kopen maar om een compleet andere reden.
De grootste beleggers
Over het algemeen wordt er veel gekeken naar wat de grootste beleggers doen. Op Dataroma kan je veel portfolio’s inzien, maar wel met een vertraging van meerdere maanden en alleen de Amerikaanse posities. Het is daarom goed om te realiseren dat de grote beleggers in een andere fase zitten dan jij. Zij zijn vooral bezig met het behoud van vermogen, jij bent daarentegen meer in de fase van het creëren van vermogen. Dat betekent niet direct dat je andere keuzes moet maken. Maar het is belangrijk dat je beseft dat elke keuze een onderliggende reden heeft.
Verder kan elke positie in iemands portfolio een specifieke rol vervullen. Goed portfoliomanagement geeft een holistische kijk op het geheel. Elke positie vervult op dat moment een rol. Niet iedereen ziet zijn portfolio als twintig losse bedrijven. Niet alle posities kunnen als los worden gezien. Recent heeft Warren Buffett afscheid genomen van de volledige positie Verizon. Niemand begreep goed waarom hij deze positie überhaupt had ingenomen. Misschien heeft Buffett het wel gebruikt als substitute for cash totdat hij betere kansen zag. Hij was toen erg uitgesproken over de geringe koopjes van die tijd.
Dit is maar weer een les over waarom het zo belangrijk is om goed mee te kunnen kijken met iemands portfolio, en in het bijzonder het proces en gedachten te volgen. Lukraak tips van andere opvolgen kan gevaarlijk zijn, helemaal als je niet eens weet of diegene ook een positie heeft ingenomen.
Zelfreflectie
Er wordt mij af en toe gevraagd wat de belangrijkste eigenschap of regel in beleggen is. Mijn antwoord is altijd zelfreflectie. Het is zo belangrijk om te weten hoe je reageert op geld, en dan voornamelijk het verlies daarvan. Er is altijd een prijs die je betaald als je geld investeert. Vaak zijn de kosten op voorhand duidelijk, maar niet altijd. Volatiliteit is bijvoorbeeld ook een prijs die je betaald. Het is belangrijk om te beseffen dat deze prijs komt in de vorm van emotionele instabiliteit. Die prijs kan erg hoog zijn als je het resultaat niet goed ziet aankomen.
Jouw relatie met geld heeft dus een grote impact hoe je reageert. Ik geloof dat liefde en geld beide even sterke emoties kunnen oproepen. Bij beiden ben je soms niet meer voor reden vatbaar.
Money mindset
Dan het vreselijke woord ‘Money Mindset’. Dit was naar mijn idee het meest gebruikte woord onder influencers in 2020-2021. “Alles ligt aan jouw eigen mindset, arm zijn is een keuze!”, en ga zo maar door. Ook al is dit compleet uitgezogen, er zit natuurlijk wel een kern van waarheid in. Op dagelijkse basis heeft namelijk iedereen te maken met geld. De kans is groot dat je elke dag wakker wordt gemaakt door een wekker vanwege geld. Een volle koelkast is ook wel zo fijn, die vult zich niet gratis. Dat geld dus niet belangrijk is, is natuurlijk onzin. In de Westerse wereld kom je helemaal nergens zonder.
Omdat je er elke dag mee te maken hebt, heb je daar een bewuste en onbewuste relatie mee. Jouw relatie met geld is al heel vroeg begonnen, eerder dan je nu denkt. De kans is daarom ook groot dat je hetzelfde denkt over geld als je ouders. Rond het einde van de basisschool of het begin van de middelbare school, begin je de mogelijkheden en beperkingen van geld te kennen. Je sociale kring en blik op de wereld wordt groter waardoor je meer kan gaan vergelijken. In deze fase wordt een fundament gelegd van jouw visie op geld. Door de tijd heen kan dat natuurlijk veranderen en als je daar niet bewust mee bezig bent is de kans groot dat toen de vorming plaatsvond.
Even terug naar die money mindset, of eigenlijk beter gezegd: de manier waarop jij naar geld kijkt en hoe je op basis van deze gedachten omgaat met geld. Ben je zuinig op je geld, of geef je snel veel geld uit? Voelt het alsof je altijd geld tekort hebt? Of is geld simpelweg alleen een middel om dichterbij je doelen te komen?
Er is natuurlijk geen goed of fout, bewustwording is belangrijk. Hierdoor weet je ook welke emoties er naar boven komen als je in verschillende situaties komt waar geld een grote rol speelt. Bijvoorbeeld bij een grote daling van de beurs of tijdens de onderhandeling over je salaris met je werkgever.
“Financial success is not a hard science. It’s a soft skill, where how you behave is more important than what you know” - Morgan Housel
Bovenstaande quote is naar mijn idee erg veelzeggend. Jouw eigen gedrag heeft zoveel meer effect op je financiële succes dan al je kennis. Zelfreflectie op je eigen gedrag kan daarom de sleutel tot succes zijn.
Ik heb voornamelijk een issue met de money mindset omdat het alleen maar gaat over meer geld verdienen. De wereld zou een stukje mooier zijn als het meer gaat over waardecreatie en de lessen die mensen kunnen leren om dit meer te doen. Geld is dan vaak een logisch vervolg.
De verleiding van pessimisme
Over het algemeen worden mensen die positief zijn ingesteld leuker gevonden. Niemand wil omringd zijn door de negativiteit van een ander. Waarom werkt het op de beurs dan anders? Kranten worden doorgaans gevuld met doemverhalen. Morgan Housel heeft daar een duidelijke verklaring voor. Optimisme ontstaat langzaam, net als de beurs die omhoog gaat over een langere periode. Pessimisme gebeurt snel, als het fout gaat, gaat het ook snel naar beneden. Je zou kunnen zeggen: een terugval gaat met de lift naar beneden en herstel gebeurt met de trap. Gelukkig wint de trap altijd, all the good things comes slow.
Pessimisten klinken vaak heel intelligent, daarom wordt daar graag naar geluisterd. In de media zoals kranten en TV krijgen deze mensen daarom ook veel aandacht. De optimist wordt vaak gezien als naïef. Houdt dit altijd in gedachten als je media consumeert, helemaal in wisselvallige tijden zal je bedolven worden met doemberichten. Als je elk jaar een recessie of bearmarkt voorspelt, ga je ooit een keer gelijk krijgen. Een klok die stilstaat heeft ook twee keer per dag gelijk.
PDT update
We hebben vorige maand niet stilgezeten. Hieronder lichten we de leukste updates eruit. Je kan altijd de volledige changelog op onze website lezen.
Ondersteuning voor fondsen
Ondersteuning voor fondsen is gearriveerd! Tot nu toe ondersteunde we een aantal fondsen door ze te markeren als ETF. In deze release hebben we officieel ondersteuning voor het fonds effect type. Hierdoor hebben we de mogelijkheid om meer fondsen te ondersteunen.
- De fondsen van Brand New Day en Achmea zijn vanaf deze update beschikbaar. Voor andere fondsen zoals Meesman, Northern Trust, EVI, ASN, Nationale-Nederlanden, Robeco en Actiam hadden we al een ondersteuning.
- Filteren op het 'fondsen' effect type is nu mogelijk op de portfolio pagina, fondsen zullen niet meer onder het 'ETF' effect type vallen.
We zijn druk bezig om voor zoveel mogelijk fondsen de land- en sectorverdeling toe te voegen. Ook kan het zijn dat we jouw fonds nog niet ondersteunen. Mocht je deze nog missen, laat dit dan ook even aan ons weten via onze support, zodat we dit voor je kunnen oplossen.
Extra betalingsmogelijkheid: iDeal en Bancontact
Het is nu mogelijk om een abonnement de activeren via het Nederlandse iDeal of het Belgische Bancontact. Deze twee nieuwe betaalvormen voegen we toe naast de al bestaande creditcard en SEPA direct betalingsvorm. Zelf ben ik hier erg blij mee omdat iDeal mijn favoriete betalingsvorm is op het internet. Als de mogelijkheid daar is, kies ik altijd voor iDeal.
Nieuwe website
Een paar maanden geleden hebben we alle niet-Vrienden gevraagd waarom ze nog geen Vriend van de Show zijn. Er zijn zoveel interessante inzichten uit de enquête gekomen. Een aantal uit de top 5, hebben we direct opgepakt. We hebben de website van Portfolio Dividend Tracker verbeterd, hiermee hopen we het verhaal beter te communiceren. Is het nu meer duidelijk wat je precies krijgt voor 5 euro per maand?
Jong Beleggen, de video
In de video het waarderen van aandelen hebben we een DCF template gebruikt om een voorbeeldaandeel te waarderen. Direct na het uitbrengen van de video zijn er veel vragen gekomen over het mogelijk delen van de template. Het direct kopiëren van een template is vaak niet een goed idee. Het is altijd beter om zelf te leren hoe je een template maakt. We hebben daarom een nieuwe (korte) video gemaakt. Daarin gaan we langs alle stappen om een eigen DCF sheet te maken. In de video legt Mees beknopt uit hoe jij zelf zo’n template kan maken. In een van de volgende video’s zal een uitgebreidere variant van dit model worden besproken waarin meer details worden verwerkt.
De video gaat vrij snel en is beknopt, gelukkig is er een pauzeknop beschikbaar op Youtube en kan je de video oneindig vaak bekijken. Mis je nog een specifieke video of wil je meer leren over een specifiek onderwerp? Stuur ons dan een berichtje in de community.
Portfolio
Transactie: Nee
Portfolio waarde: € 252.400
Volgende week gaan we het hebben over 'Kunstmatige intelligentie, ook wel AI (met Remy Gieling)'. Rest ons nog een ding: Investeer in je kennis! En beleg met beleid.
Word Vriend
Vind je het leuk om ons te steunen als onafhankelijke podcast, gebruik te maken en mee te denken met de Portfolio Dividend Tracker? Voor €6,25 per maand krijg je toegang. Zeven dagen gratis proberen!
► Doe mee met Jong Beleggen: PortfolioDividendTracker.com
Pim's portfolio
► Bekijk mijn volledige aandelen portfolio: Portfoliodividendtracker.com/jongbeleggen
JB updates op Instagram
► @JongBeleggen op Instagram: Instagram.com/jongbeleggen