Sinds ik ben begonnen met beleggen hebben de grote centrale banken voor een groot deel de koersen op de aandelenmarkt bepaald. Waarom bespreken we dan pas na ruim honderd afleveringen dit onderwerp? Om heel eerlijk te zijn, geen flauw idee. Stiekem ben ik eigenlijk een beetje verrast over hoeveel invloed de centrale banken daadwerkelijk hebben.

De prijs van geld heeft veel invloed op wat je wil betalen voor rendement in de toekomst. Rente is dus de prijs van geld. Die wordt niet gekozen maar komt tot stand in een evenwichtsmodel. De centrale banken zijn in alle opzichten door hun beleid sturend op de rente en doorwerkend dus ook op de aandelenmarkten. Wat is het nut van de centrale banken, hoe steekt het mandaat in elkaar en hoe voeren ze dat uit? Ga er maar goed voor zitten, vandaag krijg je een lesje macro-economie.

Europese Centrale Bank (ECB)

De Europese Centrale Bank (ECB) is de centrale bank van de Economische en Monetaire Unie (EMU). De EMU richt de Europese Unie in als een monetaire unie met een geharmoniseerde economische politiek. Momenteel zijn er 19 van de 27 EU-lidstaten lid van de EMU. Terug naar de ECB. De voornaamste taak van de ECB is het behouden van de prijsstabiliteit in de eurozone. Dat houdt in dat het de taak heeft om de prijzen in het eurogebied stabiel te houden, zodat je morgen evenveel voor je geld kunt kopen als vandaag. Verder is de ECB actief om bij te dragen aan een solide banksector. Hierdoor kan elke Europese burger veilig geld stallen op zijn of haar bank.

De ECB is gevestigd in het Duitse Frankfurt en bewust niet in Brussel waar de Europese Unie gevestigd is. Op deze manier proberen ze los te komen van de politiek en als onafhankelijke organisatie te opereren. Al eerder genoemd vertegenwoordigd de ECB 19 EU-lidstaten. Je kan je dus voorstellen dat dit een grote balanceeract is. Niet alle landen hebben dezelfde belangen. De Nederlandse economie staat er bijvoorbeeld heel anders voor dan de Italiaanse. Het bijkomende negatieve effect is dat nationale rentes van obligaties per land kunnen verschillen. Als de verschillen te groot worden tussen de landen creëert dat een groot gevaar voor de euro als munt. Deze uitdaging is bijzonder lastig en heeft onze Amerikaanse collega de Federal Reserve (FED) niet. Amerika kan als land één obligatie uitgeven.

De ECB is dus gevestigd in Frankfurt, maar de 4.000 werknemers komen uit heel Europa. In Frankfurt worden er 24 verschillende talen gesproken. Er wordt nauw samengewerkt met de centrale banken uit alle landen van het eurogebied. De ECB heeft zelf tien verschillende redenen uiteengezet waarom zij belangrijk zijn:

1. We beschermen de waarde van uw euro’s.
2. Met ons werk ondersteunen we de economie en de werkgelegenheid.
3. We houden toezicht op uw bank.
4. We houden de stabiliteit van het financiële stelsel in de gaten.
5. We maken eurobankbiljetten.
6. We zorgen ervoor dat u veilig elektronisch kunt betalen.
7. We doen onderzoek naar cryptoactiva en blockchain.
8. We helpen uw bank om zich te wapenen tegen cybercriminelen.
9. We zijn onafhankelijk, zodat we in uw belang kunnen werken.
10. We zijn u verantwoording verschuldigd.

Ik hoor je direct denken: Wat een marketingpraat! Misschien is dat ook zo, ook semi-overheidsinstanties moeten zichzelf verkopen. Het beleid van de ECB zal niet iedereen direct toejuichen maar het laat wel zien hoe zijzelf denken over hun taken.

Federal Reserve (FED)

Het Federal Reserve System of de Federal Reserve - ook wel bekend als The Fed - is de centrale bank van de Verenigde Staten van Amerika en vergelijkbaar met de Europese Centrale Bank (ECB) in Frankfurt, zoals hierboven omschreven. De bank wordt bestuurd door de Board of Governors die door de president van de Verenigde Staten wordt benoemd.

Hoewel de naam Federal Reserve anders doet vermoeden is de bank geen eigendom van de staat, de aandelen worden verplicht aangehouden door alle deelnemende banken. Alle banken met een federale banklicentie moeten lid of aandeelhouder worden. Banken met een licentie van een deelstaat kunnen daarvoor kiezen als ze aan bepaalde voorwaarden voldoen.

Tegenwoordig is de hoofdtaak van de Fed het voeren van een monetair beleid. Dat moet gunstig zijn voor de ontwikkeling van het lange termijn economisch potentieel, waarin je natuurlijk wil dat de werkloosheid en de inflatie laag zijn. Daarnaast houdt de bank toezicht op het binnenlands betalingsverkeer. De huidige voorzitter van de Fed is vanaf februari 2018 is Jerome Powell.

Doelstelling van de centrale bank

De doelstellingen van de centrale banken zijn meerdelig. Zo zijn ze verantwoordelijk voor het uitvoeren van het monetair beleid, het bevorderen van het betalingsverkeer, het in circulatie brengen van basisgeld, de kwaliteitscontrole op bankbiljetten en het toezicht op financiële instellingen. Wij gaan het voornamelijk hebben over het eerste punt, het monetair beleid.

Het monetair beleid heeft op zijn beurt het bewaken van prijsstabiliteit – dat wil zeggen, het voorkomen of bestrijden van (al te hoge) inflatie – als belangrijkste doel. Het scheppen van geld kan hierbij een middel zijn. In normale omstandigheden is dit weliswaar de taak van de algemene banken, en niet van de centrale bank.

Prijsstabiliteit (inflatie)

Het hoofddoel van de ECB is prijsstabiliteit: een inflatie van 2% in alle landen met de euro. Onze economie werkt namelijk het beste als de prijzen stabiel zijn. Een te lage inflatie is net zo ongewenst als een te hoge inflatie. Maar de inflatie kan wel tijdelijk iets boven of onder de 2% zijn. Bijvoorbeeld bij economische schokken, zoals we die ervaren hebben tijdens de coronacrisis. Tijdelijke afwijkingen van het inflatiedoel zijn niet erg. De ECB kijkt namelijk naar de prijsontwikkeling op de middellange termijn. Wat de middellange termijn exact is, wordt niet gedeeld. Deze tijdshorizon biedt de centrale bank meer flexibiliteit. Zij kan daardoor rekening houden met de bijeffecten van monetaire maatregelen en met de oorzaken van een hogere of juist lagere inflatie dan de doelstelling.

Inflatie op de middellange termijn net onder de 2% per jaar is dus het doel. Qua percentage is dat vrij goed te verklaren, je voelt het namelijk net niet echt in je portemonnee. De kans is ook groot dat je loon elk jaar iets verhoogd wordt. Loopt de inflatie te veel uit de hand (wat nu het geval is), dan kan het zijn dat mensen het vertrouwen in de euro verliezen. Vertrouwen is het enige wat een valuta in de lucht houdt. Verder doet een hoge inflatie iedereen pijn, in het bijzonder de minderbedeelden onder ons.

76. De gevolgen van inflatie

De andere kant van inflatie is deflatie. De prijzen zijn aan het zakken en dit heeft een remmend effect op de economie. Als je weet dat iets de volgende maand of aankomend jaar goedkoper is, stel je de aankoop nog wel even uit. Als iedereen dat doet, ligt de economie helemaal stil. Het is voor de ECB daarom belangrijk om de prijzen stabiel te houden. Ze gebruiken hier voornamelijk de rentestanden voor om inflatie te sturen.

• Renteverlaging ⬇ > Sparen ⬇ / Lenen ⬆ > Bestedingen ⬆ > Inflatie ⬆
• Renteverhoging ⬆ > Sparen ⬆ / Lenen ⬇ > Bestedingen ⬇ > Inflatie ⬇

De rente heeft een tijd op nul procent gestaan. Sparen levert niks meer op en door inflatie gaat je koopkracht achteruit. Ook gaan mensen meer lenen. Deze situatie heeft iedereen de afgelopen twee jaar bewust meegemaakt. Nu gaan we een andere tijd in, de rente gaat weer omhoog. Dit allemaal om de inflatie naar beneden te krijgen. Dit betekent dat sparen weer interessant wordt waardoor mensen en bedrijven minder geld gaan lenen.

Kwantitatieve verruiming (quantitative easing – QE)

Kwantitatieve verruiming of versoepeling (in het Engels: quantitative easing – QE) is een economisch monetair beleid dat bedoeld is om de rentetarieven te verlagen en de geldhoeveelheid te vergroten. QE wordt meestal gebruikt om een economie te stimuleren wanneer conventionele vormen van monetair beleid niet langer effectief zijn, bijvoorbeeld wanneer de rente op of nabij nul staat. Dit hebben we natuurlijk gezien direct na de coronacrash in maart 2020.

Om kwantitatieve versoepeling toe te passen, zal een centrale bank zich ertoe zetten een grote hoeveelheid financiële activa (meestal in de vorm van obligaties) te kopen, hetzij van de overheid, hetzij van andere marktdeelnemers uit de particuliere sector, zoals banken. Om dit te doen, zal de centrale bank meer geld creëren en haar balans vergroten.

De theorie achter QE is dat het overspoelen van de markt met geld en het verlagen van de rente, de banken zou moeten aanmoedigen om te lenen, en daarmee consumenten en bedrijven om te besteden. Aangezien contanten met lage rente actief zijn, zullen beleggers andere activa zoals aandelen of schuld van de particuliere sector kopen om een hoger rendement te behalen. Centrale banken die QE ondergaan, moeten daarentegen een delicate evenwichtsoefening handhaven. Een te snelle toename van de geldhoeveelheid kan namelijk leiden tot onhoudbare stijgingen van de inflatie.

Exact dit is nu gaande. Sinds maart 2020 is er een grote verruiming geweest door de grote centrale banken. We zien daar nu de gevolgen van: de hoge inflatie. Lang geleden werd gedacht dat inflatie tijdelijk zou zijn. Vandaag de dag ontkomt niemand er meer aan en is de tijd van QE toch echt over. De rente gaat in stapjes omhoog en kwantitatieve verkrapping is zeker mogelijk.

Kwantitatieve verkrapping (quantitative tightening – QT)

Kwantitatieve verkrapping (in het Engels: quantitative tightening – QT) is een samentrekkend monetair beleid dat het omgekeerde is van QE. De staats- en bedrijfsobligaties die centrale banken via QE-programma's van de markt hebben gekocht, worden op hun balans in gehouden waardoor hun omvang enorm toeneemt.

QT vindt plaats wanneer centrale banken hun balansen beginnen af te bouwen. Dit kan direct door actief staats- en bedrijfsobligaties te verkopen. Een andere vorm van verkrapping is ook mogelijk, door obligatiebezit te laten rijpen in plaats van ze te vervangen. Dit staat bekend als passieve aanscherping (Engels: passive tightening). Dat houdt in dat je niet actief de balans vermindert maar dat de balans in de loop van de tijd krimpt ten opzichte van het bbp. Dit wordt ook wel organische verkrapping genoemd.

Elke staats- en bedrijfsobligatie heeft een vaste looptijd die uiteindelijk een keer afloopt. De centrale bank kan obligaties net zolang in bezit houden totdat deze afgelopen zijn. Op deze manier ben je ook aan het verkrappen alleen doe je dat dus organisch.

Haviken (hawks) en duiven (doves)

Haviken (Engels: hawks) en duiven (Engels: doves) zijn de termen die worden gebruikt om beleidsmakers en adviseurs binnen het comité van een centrale bank te categoriseren op basis van hun waarschijnlijke stembesluit. Ze worden vaak gebruikt door analisten en handelaren voorafgaand aan monetaire beleidsvergaderingen om te helpen anticiperen op de uitkomst van een stemming.

De haviken stemmen voor een strakker monetair beleid – dus hogere rentetarieven – met als doel de inflatie onder controle te houden. Dit gaat vaak ten koste van de economische groei, aangezien hogere rentes lenen ontmoedigen en sparen aanmoedigen. Hogere rentetarieven hebben doorgaans een negatief effect op aandelen en indices in de getroffen economie, aangezien beleggers activa verkopen ten gunste van beleggingen met een lager risico die nog steeds een hoog rendement bieden. Dit kan er weer toe leiden dat de valuta van de economie stijgt.

Duiven zijn bijvoorbeeld voorstander van kwantitatieve versoepeling, omdat ze het zien als een manier om de economie te stimuleren. Daarentegen zijn haviken meestal tegen kwantitatieve versoepeling (dus voor indirect voor kwantitatieve verkrapping) en beschouwen ze het als een verstoring van de markten.

Voornamelijk in Amerika zijn in de volksmond ‘haviken’ degenen die pleiten voor een agressief buitenlandbeleid op basis van sterke militaire macht. ‘Duiven’ daarentegen proberen internationale conflicten op te lossen zonder de dreiging van geweld.

Als gespeculeerd wordt over een volgend besluit op een beleidsvergadering, komen de termen dovish en hawkish vaak langs. De besluiten liggen in de handen van de duiven of haviken.

Wereldwijde schuld

De schulden van de meeste Europese landen waren al veel te hoog maar sinds maart 2020 is het helemaal uit de hand gelopen. Om aan de Economische en Monetaire Unie (EMU) deel te mogen nemen, moeten de lidstaten aan bepaalde voorwaarden voldoen. Deze voorwaarden beogen een zekere uniformiteit en stabiliteit van de economische en fiscale situatie in de eurozone te bewerkstelligen. Concreet gaat het daarbij om de onderstaande vier criteria:

• Prijsstabiliteit: de inflatie mag niet meer dan 1,5 procentpunt hoger liggen dan dat van de drie best presterende lidstaten.
• Stabiliteit van de openbare financiën: de staatsschuld mag niet meer dan 60% zijn. Het jaarlijkse begrotingstekort mag niet meer dan 3% van het bruto binnenlands product bedragen. Aan deze regel heeft nog nooit iemand zich gehouden!
• Gemiddeld in de Eurozone is de staatsschuld 98% van het BBP. Ruim boven de afgesproken 60%.

• Wisselkoersstabiliteit: de staat moet ten minste twee jaar zonder devaluatie deelgenomen hebben aan het Wisselkoers-II-mechanisme (WKM-II). Daarbij mag de munteenheid van het land zich slechts binnen een bepaalde bandbreedte (meestal 15%) van de eurokoers hebben bewogen; bij grotere variaties moet de centrale bank van het land interveniëren.
• Langetermijnrente: de rente op de langetermijnstaatsobligaties mag niet meer dan 2 procentpunt boven het gemiddelde van de drie best presterende lidstaten (landen met de laagste inflatie) liggen.

Tot nu toe zijn deze regels door veel landen overtreden maar er is nog geen enkele keer daar tegen opgetreden. Als Europese Unie zitten we in een lastig pakket. Elke keer als het weer even pijn doet, kruipen we onbedoeld dichter bij elkaar. Als we nog lang willen genieten van de euro is het op de lange termijn onvermijdelijk dat we een schuldenunie gaan vormen waarbij we ook gezamenlijk kunnen gaan lenen op de kapitaalmarkt. Dat betekent ook dat wij als braaf jongetje uit de klas, mee gaan betalen aan de schulden van het Zuiden.

Het gevaar van schuld

Het gevaar van schuld is dat het uiteindelijk terugbetaald moet worden. De schuldeisers willen ook hun geld terug. Als de rente stijgt dan moet ook meer betaald worden over de schulden. Je kan je zo voorstellen dat als de rente naar 5% gaat, Italië een gigantisch bedrag van het BBP aan rente moet betalen. Dat kan al snel oplopen tot 8% van het BBP. Hiermee is de kans groot dat het BBP verlaagd wordt waardoor de schulden relatief nog zwaarder gaan wegen. Het is een spiraal waar je bijna niet meer uitkomt.

Voor de ECB is het extreem lastig om de rente te ver te verhogen en de inflatie daarmee de kop in te drukken. De Zuidelijke Europese landen komen dan direct in de problemen. Niet alleen in Europa zijn de schulden hoog, ook in Amerika is de balans van de Fed flink toegenomen sinds maart 2020.

Invloed op de beurzen

Rente vormt de belangrijkste schakel binnen het financiële systeem. De rente bepaalt de kosten voor lenen, het rendement op sparen en vormt een belangrijk onderdeel van het totale rendement van veel beleggingen. In andere woorden: rente bepaalt de prijs van geld. Rentetarieven zeggen bovendien ook het een en ander over de economische en financiële activiteiten binnen een land. Niet direct maar je kan daaruit wel aflezen wat het monetaire beleid ongeveer doet. Nu je snapt dat de rente veel invloed heeft op het financiële systeem, snap je ook beter waarom een renteverhoging of verlaging de markten direct doen bewegen. Als de haviken en de duiven aan het werk gaan, worden ze in de gaten gehouden met een vergrootglas.

Voordat ik het effect simpel uitleg, even snel een disclaimer. Het financiële systeem is best een complexe samenhang van factoren. Om het simpel te houden heb ik in het voorbeeld een market risk premium van 4,5% genomen. Beleggers willen een extra beloning voor het beleggen in aandelen ten opzichte van een risicovrij object, zoals rente op een spaarrekening. Als de rente dus omhoog gaat willen beleggers in totaal een hogere beloning voor het gelopen risico.

• Bij 0% rente en een bèta van 1 willen beleggers 0 + 1 * 4,5% = 4,5% voor het beleggen in aandelen.
• Bij 3% rente en een bèta van 1 gaat dat naar 7,5% rendement.

Risico moet worden gecompenseerd in de vorm van return. Als rentes dus heel laag zijn mogen bedrijven relatief duur zijn omdat er maar 4,5% return hoeft te zijn. Om dit te halen als earnings yield is een koers/winst verhouding van 22 (100/4,5) te verantwoorden. Gaat de rente naar 3%, dan willen beleggers een earnings yield van 7,5%. Dat betekent een koers/winst verhouding van 13.

Ik had al gezegd dat het een simpele uitleg is want ik heb natuurlijk geen rekening gehouden met de omzet- en winstgroei. Verder wordt groeien lastiger omdat kapitaal duurder wordt en zo kan ik nog wel even doorgaan. Het punt is erg simpel: hogere rentes betekenen een lagere multiple voor aandelen omdat er altijd een risicopremie op aandelen moeten zitten.

Portfolio Tracker update

Benieuwd hoe jij presteert als belegger? Vanaf deze update is het mogelijk om op Portfolio Dividend Tracker een cumulatief en periodiek overzicht te zien van jouw historische winstpercentages. Met de toevoeging van deze grafiek zijn we een stukje dichter bij het benchmarken, waardoor je jouw portfolio bijvoorbeeld kan vergelijken met de prestaties van de S&P 500 of AEX. Daarover later meer.

Prestaties / historische winstpercentages

Het is nu mogelijk om in de eerste tab van de prestatiespagina een overzicht van je historische winstpercentages te zien, zowel cumulatief als periodiek. Het geeft een prachtig beeld van je performance over tijd. Je kan uiteraard zelf een periode selecteren.

De tabel onder de 'waardegroei' grafiek laat nu niet meer de winstpercentages zien maar het waardeverschil van het betreffende effect binnen de gekozen periode. Winst per effect kan je nog steeds bekijken in de tabel onder de vernieuwde 'winst/verlies' grafiek.

In maart introduceerden we de berekening van je rendement volgens de Money Weighted Rate of Return methode. Hiermee kunnen we je rendement berekenen volgens deze internationale standaard. Met de update nu, breiden we deze functionaliteit weer verder uit door het verloop van je rendement te tonen in een lijngrafiek over de geselecteerde tijd! Je kunt dit cumulatief en/of periodiek bekijken. Dit werkt overigens natuurlijk ook wanneer je voor de absolute manier van rendement berekenen hebt gekozen in PDT, in plaats van MWRR.

Portfolio

Transactie: Nee

Portfolio waarde: € 236.500

Aswath Damodaran te gast in een podcast

Aswath Damodaran heb ik eerder getipt in aflevering 90. Hij is docent aan de Stern School of Business van de New York University. Zijn kijk op het waarderen van aandelen is erg verfrissend. Bijzonder aan Aswath is dat hij via zijn blog, boeken en YouTube al zijn wijsheden al tientallen jaren op open sources weggeeft. In de podcast Invest Like the Best van Patrick O'Shaughnessy gaan ze in gesprek over inflatie, story beleggen, disruptie, de evolutie van alpha en edge en zijn gedachten over ESG. Geniet net als ik, van dit geweldige gesprek tussen de twee heren.

Aswath Damodaran - Making Sense of the Market - [Invest Like the Best, EP. 279]

Listen to this episode from Invest Like the Best with Patrick O'Shaughnessy on Spotify. My guest today is Aswath Damodaran, a Professor of Finance at NYU's Stern School of Business. Aswath is one of the clearest teachers of investing and finance in our industry and through his blog, books, and YouTube has open-sourced his wisdom for decades.

open.spotify.com

Volgende week gaan we het hebben over 'Beleggen voor een collectief pensioen (met Thijs Knaap)'. Rest ons nog een ding: Investeer in je kennis! En beleg met beleid.

Word Vriend

Vind je het leuk om ons te steunen als onafhankelijke podcast, gebruik te maken en mee te denken met de Portfolio Dividend Tracker? Voor €6,25 per maand krijg je toegang. Zeven dagen gratis proberen!

► Doe mee met Jong Beleggen: PortfolioDividendTracker.com

Pim's portfolio

► Bekijk mijn volledige aandelen portfolio: Portfoliodividendtracker.com/jongbeleggen

JB updates op Instagram

► @JongBeleggen op Instagram: Instagram.com/jongbeleggen