Beleggingsgoeroes zijn er voldoende. Honderden boeken zijn geschreven over allerlei goeroes. Het boek “Richer, Wiser Happier” van William Green is wel een bijzondere. De subtitel: “How the World’s greatest investors win in markets and life” geeft aan dat het niet alleen maar over beleggen gaat. Dit boek heeft de potentie om een klassieker te worden. Het staat vol met wijsheden uit interviews die Green heeft gehad. In de afgelopen 40 jaar heeft hij tijd doorgebracht met de meest briljante geesten in de wereld van beleggen.
Omdat dit boek een goede samenvatting is van alle grote goeroes gaan we aan de hand daarvan de rode draad bespreken. Wat kunnen wij ervan leren en vertalen naar ons als jonge belegger? In het boek worden meer dan 40 verschillende beleggers aangehaald. Degenen die Green de meeste ruimte heeft gegeven zijn: Mohnish Pabrai, Sir John Templeton, Howard Marks, Jean-Marie Eveillard, Joel Greenblatt, Nick Sleep, Tom Gayner en Charlie Munger.
“The key is to find what works for you!”
Wat ik alvast kan delen over mijn eigen ontwikkeling is dat dit boek extreem reflectief heeft gewerkt. Toen we net de podcast waren gestart, had ik mezelf 5 jaar gegeven om te leren en te ontdekken welke vormen van beleggen het beste bij mij passen. We zijn nu halverwege mijn reis. Binnenkort ga ik een volledige aflevering wijden aan een tussentijdse evaluatie. Waar sta ik nu en waar ga ik de komende 2,5 jaar naar toe bewegen?
1. Beleggen is ‘niks’ doen
Hiermee wordt natuurlijk niet bedoeld dat je de hele dag kan zonnen op het strand en piña colada's kan drinken. Het gaat om het niet actief bezig zijn met kopen en verkopen. Beleggen doe je voor de rest van je leven. De meeste rendementen worden gemaakt tijdens het aanhouden van een positie. Zo nu en dan van positie wisselen is niet verkeerd, maar probeer het zoveel mogelijk te beperken.
“Our performance doesn’t come from what we buy or sell. It comes from what we hold. So the main activity is holding, not buying and selling. I’ve always wondered if it wouldn’t enhance an organization to say, ‘We only trade on Thursdays.’ And the other four days of the week, all you can do is sit and think.” — Howard Marks
Wat doen alle grote beleggers dan met hun tijd? Voornamelijk lezen. Heel veel lezen. De snelste manier om te leren is door boeken van anderen te lezen. Verder zijn ze constant bezig om hun hoofd leeg te houden zodat ze ten alle tijden helder kunnen denken wanneer dat echt nodig is.
Het gaat ook niet om het moeilijk doen. Hoe eenvoudiger hoe beter. Vermijd ingewikkelde strategieën. In feite wordt eenvoud vaak beloond door de markt. Let er wel op dat niet elke strategie zich ervoor leent om ‘niks’ te doen.
2. Geduld, geduld en geduld
Geduld is discipline dat je over de tijd heen steeds meer leert als belegger, althans dat is bij mij het geval. Wanneer je net begint ben je erg gevoelig voor wat er om je heen gebeurt. Je wilt de boot niet missen en FOMO (fear of missing out) komt naar boven. We hebben net behandeld dat de grootste beleggers voornamelijk niks doen. Om niks te kunnen doen moet je ook geduld hebben. Geef jezelf de tijd om een nieuw bedrijf te bestuderen en te volgen.
“The number one skill in investing is patience — extreme patience.” — Mohnish Pabrai
Met geduld en tijd in de markt zul je winnen. Wees niet bang. Andere investeerders zijn niet intelligenter dan jij. Het is een lang spel en het zit vol met mensen die zich dommer gedragen dan jij. Heb geduld wanneer een goed bedrijf nog te duur is. Dit komt vaak voor, kwalitatief goede bedrijven zijn nu eenmaal vaak duur. Heb geduld, ook deze bedrijven zijn niet immuun voor een algehele daling.
3. Controle over je gedachten en emoties
Voldoende zelfkennis kan in elke discipline handig zijn, ook zeker in beleggen. Waar liggen je eigen limieten en wanneer sta je volledig in je kracht? Deze inzichten over jezelf zijn belangrijk zodat je altijd een wedstrijd kan spelen waarbij de kansen jouw kant op leunen. Speel ook nooit een spel waar de winkans te klein is. Over de tijd ga je die vanzelf verliezen.
“I don’t buy more of the ones I can make the most money on. I buy more of the ones that I can’t lose money on.” — Joel Greenblatt
De allerbeste beleggers lijken wel geen emoties meer te hebben. Het zijn robots geworden als het gaat om beslissingen. Het is misschien wat overdreven maar al het mooie aan de mens zijn natuurlijk de sterke emoties. Als je aan het beleggen bent, is het alleen wel handig om die even uit te zetten. Iedere belegger heeft een punt dat het hem of haar te emotioneel wordt, probeer dus van jezelf te ontdekken waar die grens ligt en ga daar nooit overheen.
“Your strategy should be so simple and logical that you understand it, believe in it to your core, and can stick with it even in the difficult times when it no longer seems to work.” — Joel Greenblatt
Wat mij wel duidelijk is geworden, is dat er niet één specifieke strategie is die de winnende is. Er zijn meer wegen die leiden naar Rome. Het is wel erg belangrijk dat je een strategie hebt die als een jasje gegoten zit. Het doel van je strategie moet namelijk zijn dat je het heel lang volhoudt, niet om snel het hoogste rendement te halen.
“Invert, always invert” — Charlie Munger
Als het gaat om levenswijsheden dan scoort Charlie Munger een 10 in het boek. Hij had wel meerdere psychologieboeken kunnen schrijven. Zijn mantra is omkeren en omdraaien. Wat is de andere kant van de keuze die ik straks ga maken? Deze levenswijsheid is erg goed om nooit het risico uit het oog te verliezen.
Wat ik uitermate interessant vond is dat de meeste grote beleggers extreem analytisch zijn en misschien wel wat mensenschuw, maar dat ze wel hebben ontdekt dat specialiteit, mediatie en leven vanuit het hart zorgt voor de beste performance. Er wordt dan ook veel gesproken over de ‘inner game’. Het boek dat wordt aangehaald is Power vs. Force van David Hawkins.
4. Niemand kan de toekomst voorspellen
Niemand.
“Attempts to time the market are a source of risk, not protection” — Howard Marks
De geschiedenis van de markten is belangrijk, maar de geschiedenis voorspelt de toekomst niet. Je kunt wel patronen en eerste principes vinden om toe te passen, maar daarmee kan nog steeds niemand de toekomst voorspellen. Jij niet, de goeroes niet en nee, de journalist ook niet.
“I’m convinced that everything that’s important in investing is counterintuitive, and everything that’s obvious is wrong.” — Howard Marks
Het hoofdstuk van Howard Marks heeft wel de meeste indruk op mij gemaakt. Deze man is zeker het verder bestuderen waard. Als je achter de kudde aanloopt, loop je altijd in de stront. Dat is ongeveer hetzelfde als wat Marks vertelt maar dan lekker simpel op z’n Hollands. Contra-intuïtief denken en handelen geeft je als belegger een enorme voorsprong. Als iedereen denkt dat het nog heel veel slechter gaat met de economie, denk dan nogmaals aan deze quote. Alle grote beleggers hebben meerdere malen extreem geprofiteerd van crashes. Bereid je voor op de moeilijke tijden, voor de moeilijke tijden.
5. Beleg alleen in wat je begrijpt
Deze kennen we natuurlijk al. Beleg alleen in je eigen cirkeltje van kunde. Weten en doen is natuurlijk iets anders. In het boek werd meerdere malen aangehaald dat alle grote beleggers extreem goed weten waar ze niet in beleggen. Die lijst konden ze heel simpel opdreunen. Wat is jouw lijst?
“Beware Ignorance: Buy what you understand and never stop learning.” — Sir John Templeton
Vermijd hypes die je niet echt begrijpt. Crypto’s en NFT zijn leuk maar begrijp je het echt? Snap je ze toch niet? Vermijd ze dan. Het is emotioneel erg lastig als ze flink zakken. Ook in de aandelenklasse zijn er voldoende bedrijven die lastig te begrijpen zijn. Lukt het niet? Ook deze moet je dan vermijden, ook al loopt de hele wereld er achteraan.
“Avoid ‘future-oriented investments’” — Howard Marks
Marks vat het mooi samen in toekomstgeoriënteerde beleggingen. Daarmee bedoelt hij bedrijven die in het nu nog niks hebben maar alleen maar interessant zijn als de toekomst precies verloopt zoals het management zegt.
6. Compounders
Niet alle grote beleggers gaan voor de echte compounders, er wordt ook gesproken over de cigar butt strategie. Al is deze strategie voornamelijk ver in het verleden toegepast en zijn de meeste langzaam verschoven naar beleggen in compounders. Met een compounder wordt een kwaliteitsbedrijf bedoeld dat structureel een hoog rendement op het geïnvesteerde vermogen weet te behalen. Het bedrijf is in staat om jaar-in-jaar-uit, door de economische cycli heen winst te blijven maken en te groeien. Zolang het bedrijf kan blijven groeien, is er voor jou als aandeelhouder geen enkele reden om het bedrijf te verkopen. Alleen met compounders is het mogelijk om 20 jaar hetzelfde aandeel te bezitten.
“Look for (1) profitable companies with good ROC, (2) quality management with integrity, (3) can reinvest profits at a good rate of return and (4) can be bought at reasonable price.” — Tom Gayner
Het identificeren van een echte compounder is in terugwerkende kracht niet zo lastig. Iedereen kan wel een lijstje bedrijven opnoemen die hieraan voldoen. De grootste uitdaging is altijd de prijs. Je wil er nooit te veel voor betalen. Een andere uitdaging is het moment, beter verwoord: de fase waarin de compounder zich begeeft. Als het nog maar net begonnen is, valt het minder op dat het een echte compounder is en heeft het ook nog meer ruimte om te groeien. Binnenkort gaan we een aflevering wijden aan echte compounders.
“Look for companies that can double their earnings in 5 years because eventually the stock price will follow it.” — Will Danoff
Niet iedereen zal het hier direct mee eens zijn. De prijs waarop je het koopt is natuurlijk bepalend. Als de verdubbeling van de winst al is ingeprijsd kan het aandeel na vijf jaar niet zoveel hebben gedaan qua koers. Het idee klopt wel. Uiteindelijk volgt de koers de fundamentals van het bedrijf. Als je de omzet of winstgroei goed kan voorspellen en je het aandeel lang genoeg vasthoudt, kan je met een vrij grote zekerheid zeggen wat de koers gaat doen.
Niks tot weinig doen, geduld hebben en niet bezig zijn met de toekomstige economische omstandigheden werkt uitermate goed als je belegd in compounders. Misschien is het wel de enige manier van beleggen als je een lange periode jezelf wil isoleren en boeken wil verslinden.
7. De prijs
Als er één ding is waar alle grote beleggers het over eens zijn, is het wel de prijs. En die moet goedkoop zijn. Ze zeggen niet voor niks dat iedere belegger uiteindelijk een waardebelegger is. Wat een goede prijs is, moet je zelf bepalen. Zorg er altijd voor dat je nooit te veel betaald.
“The essential question to ask about any potential investment should be ‘Is it cheap?'” — Howard Marks
De vraag of een bedrijf goedkoop is, is natuurlijk volledig subjectief. Zie jij een langdurige groei voor je dan kan je prima een eerlijke prijs vandaag betalen. Zie je die groei niet, dan wil je vandaag liever wat extra marge. Het waarderen van een bedrijf is weliswaar subjectief maar je moet het altijd doen voor jezelf. Probeer wel weg te blijven van alle grote en complexe modellen. Alle grote beleggers zeggen daar hetzelfde over. Het geeft je een vorm van schijn veiligheid. Uiteindelijk is het garbage in, garbage out.
“Always ask: How much optimism is priced in?” — Howard Marks
Voornamelijk bij bedrijven die nog erg veel groeipotentie hebben is de kans groot dat er al veel van die groei is ingeprijsd. Dit wil je zoveel mogelijk voorkomen als je een aandeel koopt. Als het tegenvalt, is de bodem erg diep.
“Crucial question: Do you know how to value a business?” — Joel Greenblatt
Greenblatt is erg direct in het boek. Als je wil beleggen in individuele bedrijven, moet je kunnen waarderen. Als je dat niet kan of wil doen moet je er direct mee stoppen. Na ongeveer 3 jaar beleggen ben ik het daar volledig mee eens. Je moet ongeveer weten wat een bedrijf waard is en wat je daarvoor bereid bent om voor te betalen.
8. Habits
De subtitel van het boek gaf het al aan, het gaat ook over ‘winnen’ in het leven. Green heeft met bijna alle grote beleggers 1 of meerdere dagen meegelopen. Hij heeft uit eerste hand de gewoontes kunnen ervaren. Wat hem opviel is dat bijna iedereen erg veel structuur heeft. Ze doen elke dag dezelfde dingen. Door korte dagelijkse herhalingen van dezelfde dingen worden het gewoontes. Gewoontes op het gebied van slaap, voeding, beweging en meditatie kan je helpen, hiermee pak je het compouding effect mee ook al kost het je maar een klein beetje tijd en energie elke dag.
“People underestimate how important habits are, and how difficult they are to change when you’re forty-five or fifty. It is very important to form the right ones when you’re young." — Warren Buffett
Of je nu een grote belegger wil worden, een goede ondernemer of een topsporter. Het is belangrijk dat je goed weet wat je moet doen om goede prestaties te leveren. Als je dat goed in kaart hebt gebracht moet je die omzetten naar kleine dagelijkse gewoontes. En dan is het een kwestie van volhouden. Misschien wel het beste boek dat hierover geschreven is, is Atomic Habits van James Clear. Voor beleggers en ondernemers een must-read als je het aan mij vraagt.
Opvallende punten
Drie dingen vielen mij erg op in het boek. Als het aankomt op diversificatie en spreiding van de portfolio zijn de meningen verdeeld. Sommige beleggers zweren bij erg weinig aandelen omdat je maar een paar goede ideeën kan hebben. Anderen zeggen dat het risico te groot wordt en je nooit alles kan weten van een onderneming. Een positie mag niet groter zijn dan 5% van de portfolio. Spreiding is een van de dingen waar value investors het oneens over zijn.
Het tweede ding is weinig tot geen recente beleggers. Alle out performances werden gemaakt ruim voor de periode 2000. Anders vertaald: voor de periode dat de computer een centrale rol kreeg in ons leven. Sommige beleggers hebben out performances gehaald van +10% of soms +20% over een lange periode. Mijn gevoel zegt dat dat in het internettijdperk niet meer mogelijk is. Alle grote beleggers behaalden voornamelijk hun voorsprong door te opereren als een computer. Extreem veel lezen dus waardoor ze een informatievoorsprong creëerden. In deze tijd is dat erg lastig.
De meest recente outperformance die werd besproken in het boek kwam van Tom Gayner. De CEO van Markel wordt ook wel gezien als een mini-Berkshire Hathaway. Tom Gayner heeft een outperformance van maar 1,4% per jaar. Dat gaat dan we over een periode van 29 jaar. Als je het laat compouden is het nog steeds erg goed maar niet zo indrukwekkend als de outperformance van de beleggers in de jaren 50 t/m 80.
Het laatste punt is dat er niet gesproken wordt over ondernemen of ondernemers. Uiteindelijk hebben alle grote beleggers hun outperformance te danken aan de ondernemers die de bedrijven starten en runnen. En ik vermoed dat alle grote beleggers niet zo goed zijn geworden door andere beleggers te bestuderen maar juist te kijken naar grote ondernemers, filosofen, wetenschappers, etc. Als wij ook goede beleggers willen worden, moeten wij dat dan ook niet doen in plaats van naar grote beleggers kijken?
Jong Beleggen, de Community
De community van Jong Beleggen is een levendige plek waar allerlei soorten beleggers dagelijks informatie uitwisselen. Zelf ben ik enorm trots op de community. Op de eerste plaats omdat er geen enkele moderator actief is. Iedereen gedraagt zich uiterst netjes, in deze tijd toch best uniek op het internet. Ik zou elke week wel een paar posts kunnen uitlichten, zoveel waardevolle informatie, inzichten en kennis wordt er gedeeld. Deze week wil ik vier beleggers in het bijzonder uitlichten. Het gaat om Béla Park, Guido4, Jan Galema en Dennis Emmelkamp.
Zij hebben alle vier een uitgebreide portfolio update geschreven. Ieder op zijn eigen manier. Er wordt hiermee veel informatie gedeeld waar alle andere beleggers extreem veel van kunnen leren. De fair values per aandeel worden besproken, de wijzigingen, de missers en posities waar ze veel vertrouwen in hebben. Allevier delen ook hun volledige portfolio in PDT zodat iedereen kan meekijken.
Ik ben enorm trots dat we een plek hebben gecreëerd waar iedereen zich veilig voelt om over zijn of haar portfolio te praten. Op deze manier worden we allemaal als belegger veel beter. Linkjes naar de portfolio updates:
- Fair values en portfolio update 20 augustus van Béla Park
- Cijferseizoen achter de rug van Guido4
- Portfolio update: Kwartaalcijfers highlights & lowlights van Jan Galema
- Fair values augustus '22 van Dennis Emmelkamp
Nu ik toch bezig ben, wil ik ook direct Johan uit België bedanken voor zijn bijdrage de laatste tijd. Altijd erg leuk om zijn posts en comments te lezen.
Portfolio
Transactie: Nee
Portfolio waarde: € 256.600
Tip: Mark Zuckerberg bij Joe Rogan
De meeste kennen The Joe Rogan Experience wel. Paar jaar geleden heeft hij alles verkocht aan Spotify om daar exclusief podcasts te produceren. Alle groten der aarde zijn daar ondertussen wel langs geweest. Dit keer was het de beurt aan Mark Zuckerberg. Mark komt natuurlijk niet zomaar langs. In het twee uur durende gesprek, mocht hij het eerste uur volledig over de metaverse praten. Een mooi moment om het te hebben over de nieuwe Quest-VR-headset die in oktober gepresenteerd gaat worden.
Mark laat goed merken dat hij van alles erg veel afweet. Zijn engineeringshart gaat sneller kloppen als hij over AR/VR praat. Hij is wel echt een visionair en extreem slim. Ook al heeft de hele wereld haat voor hem, ik vind het ook een leuke gozer. Verder hebben ze het gehad over hoe je een platform bouwt en onderhoudt waar 3,5 miljard mensen op zitten. De complexiteit bij het maken van keuzes is enorm. Een klein foutje van 0,1%, zijn nog steeds miljoenen fouten!
Zeker de moeite waard om te luisteren dus. Zelf was ik iets minder te spreken over Joe Rogan, zijn vragen vond ik vaak te simpel en te klein. Je hebt niet elke week Mark Zuckerberg op bezoek.
Volgende week gaan we het hebben over 'De beleggingstrainer (met Rowan Nijboer)'. Rest ons nog een ding: Investeer in je kennis! En beleg met beleid.
Word Vriend
Vind je het leuk om ons te steunen als onafhankelijke podcast, gebruik te maken en mee te denken met de Portfolio Dividend Tracker? Voor €6,25 per maand krijg je toegang. Zeven dagen gratis proberen!
► Doe mee met Jong Beleggen: PortfolioDividendTracker.com
Pim's portfolio
► Bekijk mijn volledige aandelen portfolio: Portfoliodividendtracker.com/jongbeleggen
JB updates op Instagram
► @JongBeleggen op Instagram: Instagram.com/jongbeleggen