Wat een bijzondere dag! Driehonderd jonge beleggers kwamen in het prachtige Amsterdamse theater De Kleine Komedie samen om ons live-event bij te wonen. Voor ons was het een dag vol met zang, theater, show, podcasts en humor, om nooit meer te vergeten. Misschien was wel de leukste inside joke dat Milou zowel volledig in het groen als rood was gekleed.
We willen nogmaals iedereen bedanken voor jullie aanwezigheid in Amsterdam. Voornamelijk de borrel was naar ons idee goed geslaagd. Super leuk om in gesprek te gaan met de luisteraar. Wij nemen de podcast altijd samen op in een afgesloten studio. Het voelde daarom extra bijzonder om iedereen te ontmoeten. Wij hebben er in elk geval van genoten en wie weet tot volgend jaar!
Langetermijndenken in een kortetermijnwereld
Onze timing om midden in een bear market een benchmark functionaliteit te lanceren is natuurlijk crimineel. Excuses daarvoor! Dit is juist niet de periode om jezelf te gaan vergelijken, helemaal niet op de korte termijn. Dit vergroot mogelijk de kans dat je impulsieve en dus ook verkeerde keuzes maakt. De economie en de beurs bewegen in een langdurige cyclus. Afhankelijk van je beleggingsstrategie zal je periodes hebben van underperformance.
Als ‘beginnende’ belegger is het lastig om direct de cyclus te herkennen. Je moet lang mee draaien als belegger om goed aan te voelen waar de markt zich bevindt, volgens Howard Marks in elk geval. Dat klinkt naar mijn idee vrij logisch. Als beginnende belegger heb je nog niet eerder een volledige cyclus meegemaakt. Als je terugkijkt, zie je alle signalen waar je het aan had kunnen herkennen. Captain hindsight!
89. Kan een individuele belegger de markt verslaan? | € 246.200Beurs en business cyclus
Sinds de start van de podcast is er duidelijk een grote verschuiving geweest in de cyclus. Ik vermoed dat iedereen wel door heeft dat er veel aan het veranderen (of al veranderd) is. Die verandering merk je ook direct in je portfolio en op de beurs. De beurs kan niet alleen maar omhoog. Sterker nog, hij kan ook elf maanden achter elkaar naar beneden. Onderstaande afbeelding laat goed zien wat de kansen voor jou zijn. De meeste beleggers zijn begonnen in (april) 2020 toen de beurs nog aan de rechterkant van de afbeelding stond. Voor zowel beginnende als ervaren beleggers was het vrij eenvoudig om een goed rendement te maken. Tot en met eind 2022 zijn we verschoven van rechts naar links van de afbeelding. Er waren nauwelijks nog koopwaardige aandelen. Het was toen ook erg lastig om de juiste aandelen te selecteren. Dat zie je direct terug in de YTD rendementen van veel portfolio’s.
Als particuliere belegger is je horizon een superpower. — Pim
Elf maanden verder zijn we weer wat verplaatst in de cyclus. Het percentage koopwaardige aandelen neemt toe, dus indirect geldt dat ook voor de success rate van de geselecteerde aandelen. Door een betere belegger te worden, vergroot je het succes op elk moment in de cyclus. Juist in deze periodes leer je het meest!
Besef goed in welke periode je belegd
Het is nu duidelijk dat de economie en dus ook de beurs in een hele grote cyclus bewegen. Gemiddeld gezien duurt een volledige cyclus tien jaar maar dit kan ook zomaar vijftien jaar zijn, bind jezelf daarom niet vast op deze periode. Jezelf vergelijken met een index op de korte termijn behelst weinig waarde. Het is altijd goed om de signalen te herkennen van waar de beurs zich bevindt in de cyclus. Howard Marks beschrijft het als offense(agressief) of defense (defensief). Wat ben jij de komende 3 jaar?
“To me, the most important single question at a point in time with regard to strategy, I’m not talking about tactics, I’m not talking about what’s going to go up tomorrow, I’m not talking about eternity, but for the middle term, let’s say three to five years, the most important thing at a given point in time is how you’re balancing offense and defense… we want to have a lot of offense when prices are low, psychology is depressed and the outlook is bad to most people but we don’t think it’s so bad. And we want to have defense when prices are high, psychology is buoyant and everybody sees a brilliant future, and we don’t think the future may live up.” — Howard Marks
We blijven nog even bij Howard Marks. Zoals hierboven aangegeven, maakt hij onderscheid tussen agressief en defensief beleggen. Een goede truc is om in de tijd te reizen: “Als ik over vijf jaar terugkijk op dit moment, had ik dan meer agressief of defensief moeten zijn?” Deze vraag geeft mogelijk wat meer perspectief op de al elf maanden durende beursdip.
Don't Confuse Brains with a Bull Market — Howard Marks
Tijd voor reflectie
Recent las ik een anonieme opmerking over de podcast op het internet. “Erg goede podcast met veel waardevolle kennis en lessen, alleen de maker past ze niet altijd zelf toe”. Auw! Dat zet je wel even aan het denken. Een klassiek voorbeeld van theorie versus praktijk. Beide zijn twee kanten van dezelfde medaille. Misschien ben ik toch iets meer van de praktijkervaring.
Door het terugkijken kun je verbindingen leggen tussen wat je hebt gezien, ervaren, gedacht of gedaan. De ervaring, het probleem of de bestaande kennis wordt geherstructureerd en krijgt een nieuwe betekenis.
Ik begin nu wel steeds beter te begrijpen waarom geduld zo belangrijk is met beleggen. Ook de allerbeste bedrijven gaan ooit naar redelijke prijzen. Er zijn dan ook weinig of geen sectoren en bedrijven die geen cyclus kennen. De allerbeste bedrijven kunnen ook flink dalen. Al is het alleen al omdat beleggers erachter komen dat de bomen niet tot de hemel kunnen doorgroeien.
ASML op €770, Adyen op €2.700 en Amazon op $190 sloeg natuurlijk nergens op, dat was priced for perfection en nul foutmarge. De praktijk (de recente daling) is soms een harde leermeester. Vorig jaar wilde iedereen de chippers hebben zoals de Nederlandse Besi, ASMI en ASML. Nu zijn het betere tijden om zulke aandelen te kopen. Hetzelfde geldt voor bedrijven die actief zijn in de advertentiemarkt. Hiervoor moet je geduld hebben en averechts reageren op wat je voornamelijk om je heen hoort en ziet.
We komen dan op het terrein van de psychologie in beleggen. Het is lastig om de index te verslaan als je precies het omgekeerde doet. Wie achter de kudde aanloopt, sjouwt altijd door de stront. ;-)
“Ik ben ook niet van steen”
Ik kan niet anders zeggen dan dat het lastige weken zijn. Het is gewoon niet fijn om een paar aandelen in je portfolio met 20% of meer te zien dalen in één week. Het geeft je een onbehaaglijk gevoel. Daarmee bedoel ik niet dat mijn portfolio daalt in waarde maar de mogelijke fouten die je over het hoofd hebt gezien. Wat ziet de markt nu, dat ik niet goed heb ingeschat? De eerste vraag die ik mezelf stel is: “Is de langetermijntrend nog intact?” Kan ik deze daling verklaren door een rimpel op de korte termijn in het algehele plaatje? Soms is het lastig om deze vragen direct te beantwoorden. Als het antwoord ‘ja’ is, moet je niks doen. Als het antwoord ‘nee’ is, is verkopen misschien een idee.
Denk dus op de lange termijn, dan werkt compounding pas (echt). Daar zit altijd het competitive voordeel en het voorkomt impulsieve keuzes. Alles wat jij kan in een paar dagen, kunnen heel veel andere ongetwijfeld ook in een paar dagen. Als jij iets al tien jaar doet, zijn er maar weinig mensen die jou direct kunnen kopiëren.
Contrair beleggen (met Dennis Emmelkamp)
In een van de laatste afleveringen kwam naar voren dat, bewust of onbewust, je portfolio aan het veranderen is (of dat is al gebeurd). Van een portfolio met volledige waarde-aandelen, ben je meer verschoven naar groeiaandelen en cyclische aandelen. Hierdoor wordt je portfolio volatiel en dat neem je voor lief.
Mijn ‘ability to look stupid’ wordt aardig getest. — Dennis
Je staat namelijk eigenlijk een beetje voor gek. Het voelt heel onzeker om tegen de menigte in te gaan. Het lijkt tegenstrijdig om dat wat overduidelijk is, te bestempelen als fout. Er is ook heel veel geschreven over het ‘how not to look stupid.’ En dat is ook wat mensen graag willen in het dagelijks leven. Met contrair beleggen gaat het juist om de ability to look stupid. Dat hebben we niet van nature. Sterker nog, we lezen zelfhulpboeken om er vanaf te komen. We voelen ons logischerwijs comfortabeler bij dat wat onze omgeving doet of denkt.
77. Contrair denken en handelenEffect van contrair denken en handelen
Stel dat je het aandurft. Je gaat je ability to look stupid testen en ontwikkelen. Je ziet iets fundamenteel anders en je handelt er naar. Als je uiteindelijk gelijk krijgt dan is het een makkie. Je ability to look stupid krijgt een enorme boost. Echter, de praktijk is dat je niet altijd gelijk krijgt en dan lijk je dom. Iedereen wist het en jij wilde niet luisteren. Zie dan nog maar eens het zelfvertrouwen te houden om tegen de stroom in te gaan. Dat is heel lastig.
Om jezelf te verbeteren en te testen moet je jezelf afvragen: waarom vindt de menigte eigenlijk dat ik ongelijk heb? Als je dat weet en je bent nog steeds in staat om uit te leggen dat ook die redenatie geen stand houdt, dan heb je een potentiële winnaar in handen.
Waarom is het zo lastig (of juist niet)?
We hebben de neiging om aandelen te selecteren die passen bij de tijd waarin we ‘nu’ leven. Het is ook het onderwerp waar beursexperts over praten en schrijven. Halverwege 2021 had niemand het artikel aangeklikt met de titel: “Dit zijn de beste aandelen wanneer de inflatie stijgt tot 15%.” Daar is geen vraag naar en je denkt daarom al gauw dat de schrijver in een droomwereld leeft.
Maar de afgelopen maanden is aan dit soort artikelen geen gebrek. En dat komt omdat beleggers willen weten wat ze in de huidige tijd moeten doen. Het punt is alleen dat je dat helemaal niet moet willen weten. Je bent dan sowieso te laat. Voor Shell bijvoorbeeld, betaalde je tussen half 2020 en half 2021 circa €15, met uitschieters naar beneden van zo’n €11. Dat was de tijd van lage inflatie en relatief lage olieprijzen. Als bonus kreeg je nog het negatieve sentiment en de rechtszaken rondom de maatschappelijke impact van Shell erbij. Juist dat is het moment dat je Shell moet kopen. Niet als de inflatie en de olieprijzen door het dak gaan. Terwijl je juist afgelopen maanden leest dat het slim is om in energie-aandelen te beleggen als bescherming tegen inflatie en energieschaarste. Tja.
En dit is slechts een recent voorbeeld. Maar sinds ik beleg is dit aan de orde van de dag. Toen we allemaal thuis zaten vertelde de beursexperts om te beleggen in bijvoorbeeld Zoom. Dat gaf precies hetzelfde effect als bij Shell, je bent dan al te laat.
Ik kan zo voor elk beleggingsjaar wel voorbeelden verzinnen. Dit lijkt beleggen alleen maar moeilijker te maken, maar het omgekeerde is waar. Het maakt het makkelijker voor jou als particuliere belegger. Je hoeft geen econoom te zijn en je hoeft de huidige tijd niet precies te duiden en de effecten ervan te voorspellen. Dat kan namelijk niemand.
We wisten niet dat de coronapandemie kwam. We wisten niet dat er een grote oorlog aankwam. We wisten niet dat banken kunnen omvallen. En later zelfs weer landen. Iets langer geleden wisten we niet dat het internet ons leven zou veranderen. We wisten ook niet dat de beveiligingskosten exponentieel gingen stijgen op vliegvelden na 9/11. De grote effecten weten we gewoon niet. Maar één ding weten we wel. Er gebeurt altijd iets onvoorspelbaars. En in jouw gespreide portefeuille profiteert altijd wel iets daarvan. Wees daar blij mee en ga er vanuit dat de hele wereld dat nu ook ziet. Maakt dat hele beleggingscase minder interessant? Verschuif dan gewoon weer een beetje naar de plekken waar niet zoveel aan de hand is, of waar juist iedereen denkt dat het niet interessant meer is. Tijden veranderen en dan sta jij klaar om de vruchten te plukken.
Omgaan met volatiliteit (met Mees Bovelander)
Dennis heeft het over contrair denken en handelen. Mees is het wat dat betreft met hem eens. Marktprijzen worden gedreven door vraag en aanbod en dus zul je, als je de beste prijs wil betalen, op zoek moeten naar aandelen waar relatief weinig vraag naar is. Het droomscenario is om een groep aandelen te vinden waar structureel sprake is van weinig vraag en waarbij er geen aanwijsbare reden is voor die lage vraag.
111. Volatiliteit (met Mees Bovelander) | € 250.600Dat is wat mij betreft het geval bij aandelen met een lage volatiliteit. Door de beloningsstructuren van institutionele beleggers en de behavioral biases van individuele beleggers is er structureel een lage vraag naar aandelen met een lage volatiliteit.
Wat is volatiliteit?
Volatiliteit is in het kort de mate van beweeglijkheid. Wij als beleggers zijn geïnteresseerd in volatiliteit omdat het ons tot op zekere hoogte vertelt welke mogelijke uitkomsten een investering kan hebben. Wanneer een asset een hoge volatiliteit heeft, stellen we doorgaans dat de hoeveelheid mogelijke resultaten verder uiteenlopen dan bij een asset met lage volatiliteit.
De kracht van lage volatiliteit
De kracht van lage volatiliteit kan eigenlijk vrij gemakkelijk worden begrepen. Voor het maximaliseren van de groeivoet van kapitaal hebben wij te maken met een geometrisch gemiddelde. Zoals al vaker ter sprake is gekomen in de podcast heeft verlies een asymmetrisch effect op dit gemiddelde ten opzichte van winst. Verliezen tellen veel sterker mee dan winsten. Hier zit natuurlijk veel interactie met lage volatiliteit.
Bij een verlies van 50%, moet het aandeel met 100% stijgen om weer op de beginwaarde te komen. Hierdoor doet een verlies veel meer pijn dan een winst in dezelfde verhouding. Onderstaande tabel laat goed zien waarom het beperken van verliezen lucratief is. Een bekende quote van Warren Buffett gaat hier ook over. “Rule Number One: Never Lose Money. Rule Number Two: Never Forget Rule Number One”.
Hoe kun je dit het beste in de praktijk gebruiken?
Dat aandelen met een lage volatiliteit goed presteren is ondertussen al erg vaak aangetoond. Het vervolg is om deze onderzoeksresultaten als belegger in jouw voordeel te gebruiken. De makkelijkste methode om dit te doen is om gebruik te maken van ETF's. Je hebt namelijk, voor het maximaal benutten van de premium, de wet van grote getallen nodig. Hoe groter jouw sample, zowel op het gebied van posities in de portfolio als het aantal jaren in de beleggingshorizon, hoe groter de kans dat jij het gewenste resultaat realiseert. Toch kun je het ook in jouw voordeel gebruiken met stock picken, alleen heb je dan wel een groter risico dat het volatiliteit effect wordt tenietgedaan door idiosyncratische risico's.
Bij het kiezen van de ETF is het belangrijk om te kijken welke vorm van volatiliteit wordt gebruikt in het selectieproces. Doorgaans wordt er gekozen voor beta, variantie of idiosyncratische volatiliteit. Alhoewel de drie veel overlap hebben vangen ze toch net een wat ander effect. Uit mijn eigen onderzoek blijkt dat idiosyncratische volatiliteit de grootste alpha genereerde tussen 1960 en 2022. Maar alle drie de vormen hebben een positieve significante alpha. Voor geografische spreiding zou ik kiezen voor een All World index. Het lage volatiliteit effect is significant in vrijwel alle markten die zijn getest. Daarom is er geen reden om je spreiding te beperken.
Exchange-traded fund (ETF)
Deze strategie is goed toe te passen door middel van een ETF. Niet elke ETF is hetzelfde. Vaak wordt er nog onderscheid gemaakt tussen volatility en variance maar dat is niet zo heel interessant. Er zijn voornamelijk twee types: minimum volatility en low volatility. De meeste versterkers bieden deze aan voor de S&P 500, Europa, All World en opkomende markten. Soms worden meerdere factoren gecombineerd zoals hoog dividend met lage volatiliteit.
Onderstaande is een lijstje met ETF mogelijkheden. Ze lijken allemaal heel erg op elkaar. Ze volgen ook meestal gewoon dezelfde onderliggende index, dus het maakt niet zoveel uit wat je kiest. Bekijk goed de kosten van de ETF en de hoeveelheid beheerd geld.
- iShares Edge MSCI World Minimum Volatility
- iShares Edge S&P 500 Minimum Volatility
- iShares Edge MSCI EM Minimum Volatility
- iShares Edge MSCI Europe Minimum Volatility
- Invesco S&P 500 Low Volatility
- Invesco S&P Emerging Markets Low Volatility
- Invesco S&P International Developed Low Volatility
- Invesco S&P 500 High Dividend Low Volatility
- SPDR EURO STOXX Low Volatility
- Xtrackers MSCI World Minimum Volatility
Optimal portfolio theory en crashes (met Paul Wigt)
Met Paul gaan we in een korte tijd door drie van zijn eerdere podcasts heen lopen. Opties, lessen van beurs crashes en high frequency trading. In één verhaal gaan we deze onderwerpen samenbrengen. Het is ook zeker de moeite waard om de eerder genoemde podcasts te luisteren.
33. Opties, futures en andere derivaten (met Paul Wigt) | € 179.700
46. Wat kunnen wij leren van beurscrashes? (met Paul Wigt) | € 198.300
99. High frequency trading (met Paul Wigt) | € 239.600We kunnen niet om de moderne portefeuilletheorie heen. Die moet we bespreken. Het is een Nederlandse vertaling van ‘modern/optimal portfolio theory’. Deze theorie is een aanduiding voor de theoretische basis van het beleggingsbeleid van de meeste institutionele beleggers zoals pensioenfondsen. De theorie is geformuleerd door professor Harry Markowitz in de jaren ‘50 van de twintigste eeuw. Markowitz won hiervoor de Nobelprijs voor economie in 1990. Het wordt vandaag de dag dan ook gezien als de belangrijkste input voor het daarna ontwikkelde 'capital asset pricing model' (CAPM). Hierover hebben we het eerder gehad in de aflevering Evidence based beleggen met Mees.
Crashes horen erbij
“Er komt zeker weer een crash aan!” Een letterlijke quote uit aflevering 46. Daarbij wordt ook direct aangegeven dat je niet zal weten wanneer en waarom. Geruststellend hé? Hoef je je daar in ieder geval niet meer druk om te maken! Toen was het ‘theorie’ maar nu zitten we middenin een soort van crash, althans, in een flinke daling. De onzekerheid is behoorlijk groot. Des te meer een reden om weer terug te pakken op de eerdere theorieën die zijn besproken. Het belangrijkste is dat er altijd een einde aan komt en het gemiddeld een klein jaartje duurt. Stel jezelf de vraag: “Hoe zal ik over 3 jaar terugkijken op dit moment?”
Uiteindelijk is een crash voor een jonge belegger misschien wel een zegen, helemaal als je elke maand iets bijkoopt. Je kan tenslotte goedkoper kopen en je horizon is nog lang!
Muziek verzorgd door Milou
Onze duizendpoot Milou heeft ons allemaal verblijd met haar muzikale talenten. In de podcast zijn alle drie de liedjes te horen. Alles volledig verzorgd door Milou zelf en op het podium begeleid door Hidde, de pianist. Om nogmaals na te genieten van het laatste nummer gebaseerd op Zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder van Ramses Shaffy, onderstaand de teksten.
Portfolio
Transactie: Ja, donderdag 13 oktober.
Donderdag 13 oktober, tijdens (15:30h) de dip heb ik een aantal posities verschoven. Ik heb CM (€10) gesloten en volledig overgezet naar Zalando (€22). Beide posities had ik tegelijk gestart en relatief klein gehouden. De korting is wat meer opgelopen bij Zalando. De positie is nu nog steeds relatief klein, net geen 3%.
Ook heb ik mijn eerste aandeel verkocht, Shell (€26)! Het was een aardige rit, helemaal in 2020. Onderweg naar beneden richting de 11 euro heb ik in stapjes bijgekocht. Gisteren heb ik de positie volledig gesloten met 42% rendement (inclusief dividend). Het is verdeeld over ASML (€386), Adyen (€1.225) en Deutsche Post (€32).
In zulke tijden gaat mijn voorkeur meer uit naar het bijkopen van bestaande posities omdat ik die al goed ken. De komende weken hou ik ook goed Alphabet, Amazon en Thor Industries in de gaten. Mijn volledig portfolio inclusief alle transacties zijn in realtime te volgen op Portfolio Dividend Tracker.
Portfolio waarde: € 238.700
Volgende week gaan we het hebben over 'Clearing en settlement (met Jan Bart de Boer)'. Rest ons nog een ding: Investeer in je kennis! En beleg met beleid.
Word Vriend
Vind je het leuk om ons te steunen als onafhankelijke podcast, gebruik te maken en mee te denken met de Portfolio Dividend Tracker? Voor €6,25 per maand krijg je toegang. Zeven dagen gratis proberen!
► Doe mee met Jong Beleggen: PortfolioDividendTracker.com
Pim's portfolio
► Bekijk mijn volledige aandelen portfolio: Portfoliodividendtracker.com/jongbeleggen
JB updates op Instagram
► @JongBeleggen op Instagram: Instagram.com/jongbeleggen