De geschiedenis herhaalt zich, is een bekend gezegde. Is dat ook zo in beleggen? Samen met Paul Wigt (kunnen jullie kennen van aflevering 33 en 37) duiken we de geschiedenisboeken in. Honderden jaren aan crashes komen voorbij. Ga er goed voor zitten, het wordt een diepgaande aflevering waarin Paul niet schuwt om in detail te gaan. We proberen met een conclusie te komen. Wat kan je ervan leren als jonge belegger?
Verder komt de bekende zwarte zwaan langs. Natuurlijk bekend van het boek Black Swan van Nassim Nicholas Taleb.
Twee soorten crashes
Beurscrashes zijn lastig om mee om te gaan voor een belegger. We kunnen crashes indelen in twee verschillende categorieën: idiosyncratisch risico en systemisch risico. Idiosyncratisch risico heeft betrekking op één specifiek aandeel. Een aandeel dat naar nul gaat zoals IMTECH of Wirecard. Als belegger kan je hier eenvoudig voor waken door goede diversificatie. Bijvoorbeeld een portfolio van 20 aandelen verspreid over meerdere sectoren, valuta en werelddeel. Daarnaast ook een goede verdeling tussen de posities van 4-6%.
We kunnen ons suf diversifiëren, maar hier komen we niet van af. Volledig het risico vermijden is niet mogelijk. Beoordeel wel regelmatig het management van het bedrijf, daar worden de fouten gemaakt.
Single stock crashes kan je dus 'voorkomen' met diversificatie. Het probleem blijft dat bij het investeren in een multinational je het management van een bedrijf nooit volledig kan vertrouwen omdat je ze nauwelijks kent. Recent bekende bedrijven die de mist ingingen: Enron, Imtech, Wirecard, Volkswagen dieselschandaal en Nikola.
Systemisch risico is veel lastiger te voorkomen als belegger, niet alleen voor particulieren maar ook voor professionele beleggers. Het hele systeem gaan onderuit. Nassim Taleb heeft daar wel zijn theorieën over.
Grootste crashes, hoe kwam het en wat leerden we er van?
1600 - Tulpenmanie (mother of all bubbles)
De tulpenmanie was een hausse in de tulpenhandel in Holland en Utrecht die rond 1634 op kwam en waaraan begin februari 1637 een abrupt einde kwam. Het verschijnsel wordt ook tulpenwoede, tulpengekte, bollengekte, dwaze tulpenhandel en bollenrazernij genoemd.
De eerste economische zeepbel uit de geschiedenis was een feit. Velen zullen nog volgen, ook in de teelt van bloembollen. De speculatieve bubbel knapte. Veel kleine handelslieden die snel geld hoopten te verdienen zaten erin. Het imago van de tulpen speculanten was niet al te best. Het werd rechters en deurwaarders verboden nog dingen met betrekking tot tulpen af te wikkelen. De impact was enorm, daarom ook de "moeder aller bubbels".
1929 - Beurskrach (mother of all crashes)
De beurscrash van 1929 was de plotselinge ineenstorting van de aandelenkoersen op de beurs van Wall Street die plaatsvond in oktober 1929. De beurskracht had wereldwijd catastrofale gevolgen en gold als directe oorzaak van de crisis van de jaren 30. Ook wel de roaring 20's, nieuwe technologieën zoals de telefoon kwamen op. Bijna iedereen was op de beurs actief en de euforie was hoog. Beleggen met geleend geld van een ⅔ leverage, was vrij normaal. Veel spaargeld zat in de leveraged investments. Koersen stegen met +400% in 5 jaar tijd. Al was de koers/winst verhouding (P/E ratio) maar 15. Dat is nu wel anders!
Groei bleef uiteindelijk uit, de beurs ging dalen en er brak paniek uit. Tickertape systemen liepen vast, nog meer paniek. DJIA ging met -89% over 3 jaar onderuit! Hieruit volgde de Great depression van de jaren 30. Veel vermogen was ineens weg - door het handelen met geleend geld - en het vertrouwen zakte steeds verder weg. De overheden hielden zich aan de kant en bemoeiden zich niet voldoende met de economie. Jaren daarop volgende de Glass Steagall Act, New Deal en Keynes.
Verdere ontwikkeling jaren later
Mathematical finance kwam op. In eerste instantie kwam daar veel kritiek op. Technologie werd steeds beter en risico's konden hierdoor meer in kaart worden gebracht. Waar eerst de limitatie bij de denkkracht van de mens lag, verschoof dat nu naar computers. Handel werd slimmer en goedkoper, in zekere zin werd het ook democratischer.
Opties en derivaten kwamen ook in opkomst. Het maakte de handel (futures bijvoorbeeld voor grondstoffen) mogelijk, en zorgen ervoor dat het risico 'gehandeld' kan worden. Daardoor is de markt completer. Mathematical finance wordt ook steeds slimmer, dit is vooral een lerend proces. Je zou kunnen zeggen dat het daardoor meer 'antifragile' wordt.
1998 - Long Term Capital Management (hedgefunds)
Long-Term Capital Management (LTCM) was een hedgefonds dat failliet ging in 1998, ondanks het feit dat verschillende Nobelprijswinnaars aan het roer stonden. De eerste jaren van het fonds leverden een rendement op van ongeveer 40% gemiddeld per jaar. LTCM kreeg meer kapitaal te investeren en richtte zich naast de obligaties ook op andere soorten arbitrage en de optiehandel. In 1998 had LTCM een eigen vermogen van 4,72 miljard dollar en 124,5 miljard dollar geleend.
Er werd gebruik gemaakt van de normale verdeling in alle berekeningen. We zijn er ondertussen achter dat de normale verdeling niet werkt. Nassim Taleb is door deze kennis miljonair geworden en schrijft daarover in zijn boeken.
De val van Long Term Capital Management heeft erg veel gelijkenissen met de recente gebeurtenis rond Hedgefonds Archegos. Dat behandelen we in het nieuws.
2000 - Dot com bubble (bubble, klassiek)
De internetzeepbel, internetbubble of internethype was een hausse die duurde van 1997 tot voorjaar 2000. Tijdens deze hausse stegen de waarden van aandelen van internetbedrijven snel, als gevolg van de groei van die bedrijven. In het voorjaar van 2000 stortte de koersen ten slotte in en 'knapte' de zeepbel. Hoge waarderingen van tech bedrijven dreven de koers op. Elk bedrijf met dot com in de bedrijfsnaam ging omhoog. Allemaal zonder winsten en met een hoop beloftes.
Eigenlijk klassiek met nieuwe technologie. Veel startups, een monopoly business model maar dat kan er natuurlijk maar één zijn. De rest moet dan failliet gaan. Hoge koersen leiden tot meer instappers etc. Daarop volgde een lichte recessie, speculanten verloren geld en informatica werd minder populair. Niemand wilde meer in technologie werken, accountant zijn dat was het helemaal. Zien we dit nu weer in het duurzaamheid-hoekje?
2008 - Kredietcrisis (complexe producten)
De kredietcrisis of bankencrisis is de aanduiding voor de crisis op de financiële markten die in de zomer van 2007 ontstond, in het najaar van 2008 een hoogtepunt bereikte en pas in de loop van 2011 afliep. De Amerikaanse huizenbubbel knapt. Er werden hypotheken verpakt in CDO's (waren veilig volgens iedereen) en zijn niks waard.
Het idee was een normale verdeling, er gaan er af en toe een paar mis, maar niet allemaal tegelijk, dat zat niet in het model. Dat wisten ze wel, maar ze hebben het doorverkocht en doorverkocht. Triple A status stond er tenslotte op. Iedereen kent de film The Big Short wel. Daar wordt alles goed uitgelegd.
Banken kwamen in grote problemen en die moesten door de belastingbetaler gered worden. Hierop volgende een wereldwijde economische crisis. De 'oorzaken' hiervan:
- Dodd frank act
- Credit Rating Agencies rating shopping.
- Bonuscultuur: positieve resultaten bonus, negatief voor de belasting betaler.
- Eurocrisis
- Basel III
2020 - Corona crisis
De Corona crisis behoeft geen uitleg. Veel mensen denken dat het een Black Swan is. Al is dat helemaal niet het geval. Pandemieën zijn niet nieuw en bestaan al jaren als een van de grootste gevaren voor ons als mens. De Corona crisis is dus geen Black Swan.
Hoe kan je wedden tegen een bubbel?
Dat is lastig. Je wil elk jaar winst, uit de markt gaan kan dus niet want dan moet je grote verliezen maken voordat je gelijk krijgt. Niemand weet wanneer de bubbel knapt en of er echt een bubbel is.
Big Short is een mooi verhaal, zij hadden iets slims gedaan maar wel erg lastig te herhalen. Helemaal voor particuliere beleggers. Wat je wel kan doen is goed letten op de waardering van bedrijven.
Nassim Taleb: Black Swan (boek)
De Zwarte Zwaan: De impact van het hoogst onwaarschijnlijke is een boek van Nassim Nicholas Taleb. De Zwarte Zwaan staat daarin voor onvoorspelbare gebeurtenissen die een enorme impact hebben en achteraf aannemelijk en voorspelbaar worden gemaakt.
Nassim was een optie handelaar en werd financieel onafhankelijk na de crisis. Daarna is hij filosoof geworden. Black Swan is een van zijn bekendste boeken, kwam voort uit de kredietcrisis, werd gezien als voorspeller. Het is niet een heel praktisch boek voor beleggers, wel gaat het in op psychologie en filosofie, wat natuurlijk ook heel nuttig kan zijn als belegger. In zijn boek schrijft hij over Extremistan en Mediocristan. We denken dat we in Mediocristan leven maar eigenlijk leven we in Extremistan. Zo lang je dit denkt, gaat het af en toe goed fout. Je moet altijd rekening houden met de grootste risico's, zorg er dan voor dat als dat gebeurd, er relatief toch niks aan de hand is.
Verder heeft hij nog een paar andere interesse boeken geschreven:
- Antifragile - Things That Gain from Disorder
- Skin in the game - verborgen asymmetrieën in het dagelijks leven
- Fooled by Randomness - The Hidden Role of Chance in Life and in the Markets
- Black Swan - The Impact of the Highly Improbable
Conclusie voor de Jonge Belegger
Er komt zeker weer een crash aan! Je zal niet weten waarom en ook niet wanneer. Geruststellend hé? Hoef je je daar in ieder geval niet meer druk om te maken! Vraag jezelf af: als de waarde van mijn aandelen met 30% daalt, hoe erg is het en wat doe ik dan? Blijf je gewoon verder leven en hoef je je huis niet uit, dan doe je het goed. Niet 100% belegd zijn, kan een optie zijn. Kerncentrale logica is een bekende, die snappen het wel. Zij dekken risico's niet af omdat ze die nooit goed in kunnen schatten. Ze houden rekening met grote risico's zodat ze daarna ook nog door kunnen gaan.
Een Black Swan kan ook positief zijn. Bijvoorbeeld een aandeel kan 100% verliezen maar oneindig winnen. Dat je ooit een aandeel koopt dat 10.000% groeit is zeker mogelijk. Taleb zegt daar het volgende over:
- Beleg in een combinatie van extreem defensief en extreem offensief als bescherming tegen black swans. Doe dit wel in de juiste verhouding obligaties / aandelen (85/15).
- Gebruik Put opties tegen marktrisico, zodat je een groter deel in aandelen en dus positieve black swans hebt.
Uiteindelijk is een crash voor een jonge belegger misschien wel een zegen, helemaal als je elke maand iets bijkoopt. Je kan tenslotte goedkoper kopen en je horizon is nog lang!
Hoe herken je een Antifragile bedrijf?
Nassim onderscheidt drie concepten: kwetsbaarheid, veerkracht en antifragiliteit (fragility, resilience, and antifragility). Elk definieert een andere manier waarop een systeem op stress reageert.
- Kwetsbaarheid (fragility) Glas, als je er hard genoeg op slaat is het kapot.
- Veerkracht (resilience) Rubber, nadat het opgerekt is gaat het weer naar originele staat.
- Antifragiliteit (antifragility) Spier, nadat het onder druk heeft gestaan is de spier sterker na het herstel.
Antifragile companies share three design patterns:
- They build diversified, synergistic businesses. Walt Disney is een perfect voorbeeld. Elk onderdeel versterkt elkaar!
- They prioritize capacity over efficiency. Software bedrijven weten dit als geen ander. Ze krijgen regelmatig te maken met piekbelasting en zullen altijd voor schaalbaarheid kiezen boven efficiëntie.
- They leverage human adaptability. Tijdens Corona moest iedereen ineens thuiswerken. De flexibiliteit van alle werknemers bepaald dan het verschil. Dit moet volledig in de cultuur gebakken zitten.
Dit onderwerp is super interessant en verdiend eigenlijk een eigen aflevering.
Vriend van de Show & PDT
Deze week geen update, hier hadden we helaas geen tijd meer voor. We proberen de aflevering altijd binnen het uur te houden. Vooral de afleveringen met een gast erbij is een uitdaging!
Nieuws
Hedgefonds Archegos
Zakenbanken Nomura en Credit Suisse vrezen voor miljardenverliezen in het eerste kwartaal. Dat komt door de implosie van het hedgefonds Archegos, dat investeert met geleend geld. Archegos kon geen geld bijstorten om risico’s af te dekken, wat leidde tot een uitverkoop van miljarden aan aandelen op Wall Street.
Banken gingen afgelopen week over tot margin calls bij Archegos, dat onder meer een belang heeft in het Amerikaanse mediabedrijf ViacomCBS. Viacom had aangekondigd voor 3 miljard dollar aan nieuwe aandelen te zullen uitgeven.
Dat viel slecht bij beleggers, die erg sceptisch waren geworden over de langetermijnvooruitzichten voor het bedrijf te midden van de stevige concurrentie in het Amerikaanse medialandschap. Ze stuurden de koers op donderdag 15 procent omlaag.
Mede daarom verloren ViacomCBS en Discovery Communications, twee bedrijven in het Archegos-portfolio, vrijdag al een kwart van hun waarde. Ook in de nieuwe handelsweek stonden die fondsen weer onder druk, met minnen op maandag tot 6,7 procent.
Daarnaast gingen Chinese techbedrijven als Baidu, Tencent Music en iQiyi en het Canadese e-commercebedrijf Shopify onderuit. Zij verloren tot ruim 5 procent.
Belangrijke financiers van deze derivatenposities waren de Japanse zakenbank Nomura en de Zwitserse bank Credit Suisse. Archegos zelf is inmiddels failliet verklaard en van een kale kip valt weinig te plukken. Nomura waarschuwde dat de verliezen zo hoog kunnen oplopen dat er in de tweede helft van het lopende boekjaar geen winst meer zal worden geboekt.
Deliveroo
Het beloofde spektakel rond Deliveroo's beursgang blijft uit! De machtspositie ten opzichte van de fietskoeriers achtervolgt Deliveroo. Het optimisme rond de beursgang is omgeslagen. Jitse (JET) heeft dit goed zien aankomen door alle bezorgers op tijd in dienst te nemen.
Maandag verlaagde Deliveroo de introductieprijs van zijn aandelen: ze kosten nu tussen de 3,90 en 4,10 pond, in plaats van tussen de 3,90 en 4,60 pond, waarmee de totale beurswaarde op 7,9 miljard pond uitkomt.
Amazon verkleint het belang in Deliveroo bij de IPO. Momenteel heeft de Amerikaanse internetgigant een belang van 15,8 procent. Dit wordt teruggebracht naar 11,5 procent.
Steeds meer grote beleggers geven aan niet mee te zullen doen aan de beursgang van maaltijdbezorger Deliveroo. Vrijdagmorgen meldt de Financial Times dat ook de grootste vermogensbeheerder van het Verenigd Koninkrijk is afgehaakt.
Legal and General Investment Management (LGIM), goed voor omgerekend ruim €1.500 mrd onder beheer, zal zeer waarschijnlijk geen aandelen kopen bij de beursgang, zo laat de belegger aan de krant weten. Aberdeen Standard Investments en Aviva Investors, ook twee grote beleggers in het Verenigd Koninkrijk, zeiden al eerder dat ze bij de beursgang geen aandelen gaan kopen, omdat het bedrijf zijn koeriers niet goed zou behandelen. Die zouden minder betaald krijgen dan het minimumloon.
Begrijpelijk in het licht van ESG beleggen. De omgang van personeel is een derde onderdeel van de beoordeling. Misschien ook wel een makkelijke manier om er onderuit te komen. Deliveroo is extreem hoog gewaardeerd en staat er niet best voor in de strijd met Just Eat Takeaway en Uber Eats.
Update: De beursgang is aardig mislukt, het aandeel zakte al snel 30% vanaf de openingsprijs.
Portfolio
Transactie: Ja, wel een aantal gedaan. Ga ik volgende week meer over vertellen.
Portfolio waarde: € 198.300
Dunning-Kruger Effect
Job uit de community vroeg mij een aantal weken geleden waar ik momenteel zit op de Dunning-Kruger Effect graph. De laatste weken heb ik sterk het gevoel dat ik helemaal onderaan zit. Ik zie alleen maar dingen die ik niet weet. Een soort van onzekerheid slaat toe. Ik vermoed dat dit ook een van de redenen is waarom ik al een tijdje niks meer gedaan heb qua transacties. Dit stagneert natuurlijk mijn ontwikkeling; al is het wel positief dat ik dus niet impulsief ben en zomaar handel.
Ik wil dit wel doorbreken, de komende weken ga ik mijn portfolio omgooien om weer meer overzicht te creëren. Ik vermoed dat als ik actief bezig blijf mijn kennis groeit en het bijkomend gevoel ook veranderd. Ik heb mezelf het doel gesteld om mijn portfolio te verkleinen naar 20 holdings waarvan een gedeelte waarde-aandelen en groeiaandelen.
Reviews
[5-sterren door DDBNYC] JongBeleggen OudGedaan Sinds Corona helemaal in de podcasts. Een van de betere is deze: Jong Beleggen, heerlijk duo. Ondanks mijn wat hogere leeftijd hoor ik in deze podcast weer terug wat ik 25 jaar geleden al van mijn vriend de verzekeringsman hoorde: keep it simple. Als je het niet snapt verdient er iemand aan je. Toen al in indexfondsen gestapt, maandelijks, niet naar omkijken, wel gespreid. Warren Buffett, goede raadgever. Dat betaalt zich nu uit. Liep wat achter, dus nu ook ETF’s. Heb in vier weken tijd even al jullie podcasts geluisterd……. Heerlijk, leerzaam, toepasbaar, zeker in mijn afbouwfase van groeien naar stabiliseren en uitbetalen op de “oude” dag. Mooiste compliment van mijn kinderen: pappa, ik zag dat je Jong Beleggen verslindt, moeten wij ook niet …Ja, beleggingsrekening geopend, jong geleerd oud gedaan. Keep up the good work, ga zo door!
Super gaaf dat je luistert en bedankt voor de 5-sterren. Lekker blijven beleggen met de familie!
[5-sterren door MoniqueHelene] Super! Maar graag ook een item voor oudere beleggers Ik luister sinds een aantal weken jullie podcast samen met mijn zoon. We gaan beiden starten met beleggen. Ik zou echter nog wel meer willen horen over starten als je halverwege de 50 bent, maar wel genoeg spaargeld achter de hand hebt voor onverwachte uitgaven. En dan maandelijks gaan inleggen. Is het een idee om een uitzending te wijden aan de oudere startende belegger, ondanks jullie naam? Zou erg gewaardeerd worden. Overigens speciaal de Apple podcast gedownload om jullie deze waardering te kunnen geven.
Als je belegt met een 'kortere' horizon is de belangrijkste vraag: Hoe kort is je horizon? Als het voor je pensioen is heb je nog zeker 16 jaar om te beleggen. Niet extreem lang maar ook zeker niet kort. Ik zou niet zoveel anders doen dan nu. Als je dichterbij je 'exit' komt zal ik wel langzaam wat overzetten naar obligaties of cash.
Dat is ook weer afhankelijk of je het geld direct nodig hebt of dat je het ziet als extraatje. Beleg je voor je inkomen via dividend aandelen dan veranderd er helemaal niks.
Volgende week gaan we het hebben over 'Portfolio update: van dividend- naar waardeaandelen'. Rest ons nog een ding: Investeer in je kennis! En beleg met beleid.
Word Vriend
Vind je het leuk om ons te steunen als onafhankelijke podcast, gebruik te maken en mee te denken met de Portfolio Dividend Tracker? Voor €6,25 per maand krijg je toegang. Zeven dagen gratis proberen!
► Doe mee met Jong Beleggen: PortfolioDividendTracker.com
Pim's portfolio
► Bekijk mijn volledige aandelen portfolio: Portfoliodividendtracker.com/jongbeleggen
JB updates op Instagram
► @JongBeleggen op Instagram: Instagram.com/jongbeleggen