Als je een betere belegger wil worden moet je leren van fouten. Het liefst natuurlijk van de fouten van anderen maar zelf zal je ze ook wel maken. Simpel gezegd zijn er twee soorten fouten: de ‘Error of Omission’ en de ‘Error of Commission’. Zichtbare fouten die iets met jouw handelen te maken hebben en onzichtbare fouten door iets na te laten. De grootste fouten worden vaak gemaakt in de laatste categorie maar het is knap lastig om daarvan te leren.
In de afgelopen vijf jaar heb ik aardig wat gedocumenteerd, ik heb voldoende om op terug te vallen. In deze aflevering gaan we door mijn drie grootste fouten heen. Ik kan het alvast verklappen, het missen van Spotify is een hele grote. We besteden veel tijd aan daarvan te leren.
Error of Omission
Een ‘Error of Omission’ gaat over de momenten waarop je besluit niets te doen, terwijl achteraf gezien juist wél actie genomen had moeten worden. Stel je voor dat je een uitgebreide fundamentele analyse hebt gedaan over een beursgenoteerd bedrijf. Alles ziet er goed uit maar de kwartaalcijfers zijn binnenkort, voor nu wil je die eerst afwachten. Op de dag van de cijferpresentatie schiet de koers omhoog. Nu 15% ‘duurder’ kopen voelt niet goed. Je besluit te wachten totdat het er weer wat uitgelopen is. Fast forward naar twee jaar verder, wanneer het aandeel met ruim 100% gestegen is sinds je fundamentele analyse.
Dit kan een knagend gevoel van spijt creëren omdat je veel winst hebt laten liggen. Dat is precies waar het om draait: het gaat hier niet om een verkeerde keuze die je gemaakt hebt maar om een kans die je aan je voorbij hebt laten gaan. In andere woorden: een vergissing door na te laten.
Leren van deze ‘fouten’ is extreem lastig omdat deze nergens geregistreerd worden. Hoe reflecteer je op iets wat je niet gedaan hebt? Kortom: een ‘Error of Omission’ is de pijn van een kans die je niet hebt gegrepen.
Error of Commission
Dit is heel anders bij een ‘Error of Commission’, die worden wel geregistreerd. Deze fouten ontstaan wanneer je wél besluit actie te ondernemen maar de beslissing achteraf gezien de verkeerde blijkt te zijn.
Denk aan het kopen van een aandeel dat vervolgens sterk daalt of juist te vroeg wordt verkocht, net voordat de koers nog verder stijgt. Die laatste is al een stuk lastiger om goed te registeren. Het is de pijn van een actieve fout: je hebt gehandeld maar die keuze kost je geld. In tegenstelling tot het missen van een kans (Error of Omission), voel je bij een verkeerde zet vaak dat je jezelf had kunnen beschermen door niets of iets anders te doen.
Mijn grootste fout(en)
Een onervaren belegger zou direct zeggen dat Just Eat Takeaway mijn grootste beleggingsfout is geweest. Deze gedachte is ook niet zo gek. Als je mijn portfolio bekijkt en naar al mijn aandelenprestaties gaat, staat er bij Just Eat Takeaway een verlies van 73% en in absolute waarde ruim 14.000 euro in het rood.
Ook al is het verlies stevig en pijnlijk, het is niet mijn grootste fout. Een ervaren belegger kijkt verder dan verkeerde aankopen. Die kijkt ook naar alle verkopen. Deze belegger heeft geleerd en begrepen dat de grootst gemaakte fout is dat de beste bedrijven te vroeg worden verkocht. Gelukkig brengt PDT deze informatie goed in beeld. Het vergt een stevige administratie om alle rendementen bij te houden sinds een verkoop.
Nvidia staat stijf aan kop. Sinds mijn verkoop in februari 2023 is het aandeel gestegen met 476%. Mijn portfolio is natuurlijk sindsdien ook gestegen dus het gemiste rendement komt uit op 415%. In absolute bedragen is deze fout een factor vier groter dan Just Eat Takeaway.
Beide fouten vallen onder het kopje ‘Error of Commission’. Hoe zit het met de fouten in de categorie ‘Error of Omission’?
Op 7 april 2022 hebben Dennis en ik een fundamentele analyse gedeeld over Spotify. Beide waren we erg te spreken over het product maar iets minder over Spotify als bedrijf. Tegen de juiste prijs is alles interessant. Onderstaande een opmerking uit de aflevering (95).
“Onder de 80-85 dollar denk ik dat de prijs nergens meer op slaat. Dan is het zo goedkoop terwijl er voldoende upside te bedenken is. Ik durf het dan wel aan.“ — Pim Verlaan
Rond november en december 2022 was de koers ook daadwerkelijk onder de 80 dollar. Toentertijd heb ik het volgende berichtje naar Dennis gestuurd naarmate het verder onderuit ging op cijfers:
“Direct nog even onze analyse gelezen over Spotify. Het zit nu wel in de buy range. Daniël Ek koopt ook flink aandelen bij.” — Pim Verlaan
Helaas heb ik toen niet de trekker overgehaald. De koers is vanaf die periode met 725% gestegen! En dat is niet gebaseerd op lucht, in de afgelopen vijf jaar is de vrije kasstroom gegroeid met 1342%. De fout in absolute bedragen weet ik niet omdat ik het handelen heb nagelaten. Toentertijd was mijn portfoliowaarde 330.000 euro met ongeveer twintig posities. Het is best aannemelijk dat Spotify een positiewaarde had gekregen van 15.000 euro. In absolute waarde kost mij deze fout 105.000 euro.
De belegger die elke dag beter wil worden, leert van deze fouten. Als je tientallen jaren belegt, worden de grootste fouten gemaakt in deze hoek. De fout van Just Eat Takeaway staat volledig in de schaduw van het nalaten van het kopen van Spotify. Ik begrijp goed dat dit voor een groot gedeelte een theoretische gedachtengang is, het is ook maar de vraag of ik Spotify helemaal tot vandaag had vastgehouden. Maar om hiervan te leren maakt dat helemaal niet uit.
Uiteraard is er bij elke fout wat te leren en goede beleggers doen dat ook. Om constant beter te worden moet je wel goed in kaart brengen welke fouten je allemaal gemaakt hebt. En daarvoor moet je soms een stuk verder kijken dan je neus lang is. Dus waarom heb ik Spotify niet gekocht?
Reflectie: Spotify
Wat had ik anders kunnen doen en waar zit dan de fout? Ik ben begonnen met het terugluisteren van aflevering 95 en ik heb mijn fundamentele analyse gelezen. Het is best een robuuste analyse, de grote lijnen zijn nog steeds actueel. Ik kan mezelf niet zo snel betrappen op een grote fout. Dennis en ik zijn duidelijk erg te spreken over het product Spotify, maar wel iets minder over het bedrijf. Voornamelijk door de lage marges en gebrek aan informatie.
Een zorg van ons was de relatief hoge churn en dat muziek te veel een commodity is. De gedachte was toen dat de echt macht bij de vier grote platenmaatschappijen ligt. Ondertussen komt 69% van de omzet in de muziekindustrie uit streaming. Spotify is een hele bepalende speler geworden waar ook de grote platenmaatschappijen niet meer zonder mee kunnen.
Deze afhankelijkheid heb ik misschien iets te zwaar gewogen. Hierdoor was ik wel wat somber over de potentiële marges. Vanaf 2022 (moment van de analyse) zijn de kosten voor S&M, G&A en R&D zelfs iets gedaald. Ondertussen is de omzet wel doorgegroeid. Hierdoor is het margeprofiel sterk verbeterd. De omzetgroei is ongeveer met 20% per jaar gegroeid. Daar zaten we wel goed in de analyse. Je krijgt dan een hefboom.
Ook de inkoopkosten zijn procentueel minder hard gestegen dan de omzet. Als een user van ad-supported naar premium gaat, verdiend Spotify zoveel meer maar de kosten blijven nagenoeg gelijk.
Premium user is meer dan tien keer meer waard dan ad-supported user. De ARPU is met 10% gestegen sinds onze analyse. Dit komt door de prijsverhogingen die in de laatste twee jaar zijn doorgevoerd.
Tijdens onze analyse in 2022 hadden ze 180 premium users, dat zijn er nu 268 miljoen. Dat is een stevige groei en deze groep is ook nog eens by far het meeste waard. Momenteel heeft Spotify 678 miljoen maandelijkse users, tijdens onze analyse waren dat er 400 miljoen.
Ik heb de operationele hefboom volledig onderschat. Het is zo lastig in te schatten wat voor effect het heeft als er kosten geschrapt worden, prijzen worden verhoogd, scherper wordt ingekocht en premium users doorgroeien. Vanuit meerdere kanten komen de margeverbeteringen en dan kan het snel gaan. De brutomarge is van 24,6% naar 31,1% gegaan.
Al deze verbeteringen komen dan mooi samen in de winstmarge. Die is van -6,8% naar 10,8% gegaan.
Alles komt eigenlijk mooi samen in het onderstaande plaatje. De omzet groeit maar door en ondertussen wordt zowel de brutomarge als de winstmarge verbeterd.
Omdat de vrije kasstroom rond het nulpunt zat, weet je dat er een explosie kan ontstaan, helemaal vanuit een percentage gezien. De operationele hefboom werkt dan het beste. Dat is ook goed te zien in de onderstaande afbeelding. De vrije kasstroom is in de afgelopen vijf jaar met 1342% gegroeid.
Deze extreme groei door de margeverbeteringen heb ik totaal niet voorzien. Ik moet ook eerlijk zijn dat ik het niet helemaal heb uitgewerkt om goed te kunnen onderzoeken of het mogelijk zou zijn. Ik was misschien ook iets te bevooroordeeld toen ik het onderzoek deed. Ik was negatief over de marges en daardoor heb ik niet meer die open blik gehad om echt serieus Spotify te overwegen.
Wij blijven Spotify wel volgen omdat er genoeg kan veranderen in de toekomst waardoor wij onze mening bijstellen. Er is al een nieuwe Investor Day aangekondigd voor 2022. Dit kan een moment zijn waar veel nieuwe informatie naar buiten komt. Wie weet komt er nog een keer een Spotify analyse part 2!
Dit blijkt ook uit het feit dat ik niet meer heb gekeken naar de Investor Day van Spotify in juni 2022. De convictie is er nooit echt geweest. Wat ik mezelf kan verwijten is dat ik het ook niet echt een eerlijke kans heb gegeven.
“So if you recall, at our Investor Day in June, I said that I suspect many of you think Spotify is a great product, yet at the same time, you may also think that we're a bad business or at least a business with bad margins for the foreseeable future. And our Q3 results clearly show that our investments in the product and experience have resulted in strong user growth, retention and increased engagement, but they've also been a drag on near-term margins. Just to remind everyone, this is all consistent with the strategic decisions we communicated in early 2021 and again at Investor Day. So as we've said, we expect this drag on margins to start to reverse in 2023. As I also shared at Investor Day, LTV (the lifetime value of a user) is the primary tool we use to inform our business decisions and judge whether our strategy and investments are working and achieving better outcomes. And the beauty of LTV is that it factors in the longevity, quality and value of the relationship we have with the user. It is a critical metric to all teams at Spotify. And we're constantly experimenting with what leads our users to stay longer, engage more deeply and ultimately convert to our paid offerings. And what we've seen time and time again is how sticky our users are because of the product and experience that we've created.” — Daniël Ek
Als ik bovenstaande opmerking van Daniël Ek lees, had ik beter wel de Investor Day kunnen bekijken. Hij kaart erg goed de zorgen aan die leefden onder de beleggers toentertijd.
In grote lijnen is er niet zoveel aan Spotify veranderd. Dat Dennis en ik niet zijn ingestapt licht onder andere aan onze skill om de dynamiek van de operationele hefboom goed te zien. Als ik het mij goed herinner was dit ook een van mijn leerpunten (ooit). De set-up van Spotify was wel heel erg goed.
Wat ook nog interessant is, is dat alle bulls in 2022 behoorlijk gelijk hebben gekregen. Alles lijkt uitgekomen te zijn van wat ik gelezen heb in die hoek. Het was dus wel te spotten. Ik heb er naar gekeken maar het niet gezien.
Het is nog daar aan toe dat ik de bullcase niet volledig heb gezien, het aandeel heeft een moment genoteerd op een koers dat in het meest negatieve scenario nog een fatsoenlijk rendement gaf. Dat blijkt uit mijn eerdere opmerking in de podcast, waarin ik aangeef het wel aan te durven als de prijs onder de tachtig tot vijfentachtig dollar zit. Dat was het geval op 16 december 2022, ruim een maand lang. Ze stonden zelfs even op 74 dollar. En het wordt nog erger. Dennis en ik hebben die prijs zelfs nog besproken maar het mocht niet baten. Het was voor ons beide niet voldoende om Spotify te kopen. Nu moet ik er wel direct bij zeggen dat in deze periode echt alles goed geprijsd was. Mijn aandacht ging toen volledig naar mijn bestaande posities.
/w=3840,quality=90,fit=scale-down)
Convictie in Spotify is er nooit echt geweest. Hierdoor heb ik het bedrijf eigenlijk ook geen eerlijke kans gegeven. Ik was te snel bevooroordeeld: “Een goed bedrijf kan geen lage marges hebben”. De beleggersdag in juni 2022 had ik natuurlijk moeten bekijken. Goede vraag kan dan wel zijn waarom er geen convictie was. Zelf ben ik erg te spreken over het product. Qua denkrichting kom ik dan snel in de hoek dat ik niet de vaardigheden heb ontwikkeld om een operationele hefboom goed te zien. Ik denk dat het erg vergelijkbaar is met compounding. Mentaal kunnen we het niet overzien, het moet uitgewerkt worden in een model om het te zien.
Het blijft jammer want in 2022 was het risicoprofiel van Spotify erg gunstig. Er hoefde niet veel goed te gaan om het een succesvolle belegging te laten worden en er zaten nog voldoende potentiële verrassingen in.
Om met een positieve noot te eindigen. Ik heb in ieder geval geen bedrijf gekocht waar ik geen convictie in had.
Dollar-Euro koers
Soms tot vermoeiens aan toe, gaat het over de dollar-euro koers. Veel gehoord is dat je niet te veel valuta-risico moet lopen. Voor de korte termijn belegger is dat zeker waar maar dat zullen er maar weinig zijn. De meeste hier zijn lange termijn beleggers en dan is valuta helemaal niet zo’n dingetje.
Dit jaar is de dollar wat zwakker geworden vergeleken met de euro. Als je alle dollarbeleggingen nu zou verkopen en dat om zet naar euro’s krijg je er minder voor dan aan het begin van het jaar. Dit jaar heb je ongeveer een tegenwind van 7% als je in Amerika belegt. Is dat zo erg en iets om je druk om te maken?
Na 5,5 jaar beleggen heeft valuta nagenoeg geen effect gehad op mijn overal performance. 1,2% van mijn totaalrendement van 106,7% is door wisselkoerswijziging. Soms zit het tegen zoals dit jaar (-3%) maar het kan ook meezitten zoals in 2024 (4,7%). Als je een lange termijn belegger bent is dit niet iets waar je rekening mee moet houden.
Uiteindelijk gaat het bij valuta om de onderliggende omzet en kosten. In welke valuta worden die ontvangen en betaald. Zo heeft ASML nagenoeg geen omzet in euro’s maar is een groot gedeelte van de kosten wel in deze valuta. Denk dan aan het personeel in Velthoven en veel toe-leveranciers in Europa. Als de dollar 10% minder waard wordt vergeleken met de euro kan dat ASML best wel even pijn doen.
PDT update: Saxo broker toegevoegd
Drie afleveringen geleden hebben we de PDT broker converter geïntroduceerd. Groot succes, we hebben enorm veel positieve reacties ontvangen! Elke twee weken proberen we een nieuwe broker toe te voegen. De converter biedt nu ook ondersteuning voor de broker Saxo!
De brokers Saxo, Interactive Brokers, Bitvavo, LYNX, MEXEM, Easybroker en Van Lanschot Kempen kunnen nu gebruikt worden met de PDT-converter. DEGIRO en BUX klanten kunnen gebruikmaken van een directe import in PDT.
Next: Trading 212
De volgende broker die we gaan ondersteunen is Trading 212. Mocht je Trading 212 als broker gebruiken, zouden we het fijn vinden om CSV (Excel) exports te ontvangen, mail naar file@portfoliodividendtracker.com. Hiermee kunnen we de converter beter testen! Is jouw broker nog niet beschikbaar in onze converter? We breiden onze ondersteuning continu uit en horen graag welke brokers je mist.
Portfolio
Transactie: Nee
Net geen ATH op de borden, nog een kleine 2,5% te gaan. Wie had dit gedacht zo’n zes weken geleden? Op 7 april was ik nog op nationale televisie om wat duiding te geven in alle paniek. Als sneeuw voor de zon zijn alle hevige emoties verdwenen. Wat zijn beleggers toch aparte wezens!
Onder andere door het stevige herstel, ben ik vooral de drie benchmarks in PDT in gegaan. Gemeten op dinsdag 13 mei 2025 doe ik het sinds ik beleg beter dan de AEX, S&P 500 en All World index. Het voelt toch een beetje alsof ik vijf jaar heb kunnen leren zonder schade. Dit geeft goede energie voor de komende 25 jaar. Beleggingservaring en kennis compound stijgen natuurlijk ook over de tijd.
Portfolio waarde: € 498.000
Videotip: wat maakt een geweldig bedrijf?
Norges Bank Investment Management heeft recent een conferentie gehouden met de vraag ‘What makes a great company?‘. In ruim drieënhalf uur onderzoeken ze dit met sprekers van de grootste bedrijven ter wereld. Echt de moeite waard. Zelf heb ik genoten van Morten Hansen en Christopher Hohn. Onderstaande de lijst met sprekers.
- Adena T. Friedman - Chair and Chief Executive Officer of Nasdaq
- Benedetto Vigna - Chief Executive Officer of Ferrari
- Sir Christopher Hohn - Founder and Portfolio Manager at TCI Fund Management
- David Solomon - Chairman and Chief Executive Officer of Goldman Sachs
- Erika H. James - Dean of the Wharton School
- Judy Marks - Chief Executive Officer of Otis
- Lars Fruergaard Jørgensen - Chief Executive Officer of Novo Nordisk
- Mark Schneider - former Chief Executive Officer of Nestlé
- Merete Hverven - Chief Executive Officer of Visma
- Morten T. Hansen - Professor at University of California and bestselling author
- Christian Sinding – Chief Executive Officer and Managing Partner EQT
Het is niet heel verrassend dat Norges Bank Investment Management (NBIM) zoveel mooie sprekers kan optrommelen. Zij beheren het Noorse Government Pension Fund Global – ook wel het ‘Noorse oliefonds’ genoemd. Met een belegd vermogen van ruim 1,7 biljoen dollar (ter vergelijking: BBP van Nederland is 1,16 biljoen), spreidt NBIM zijn beleggingen wereldwijd over aandelen, obligaties en vastgoed. Het doel is om de opbrengsten uit Noorse olie- en gasinkomsten duurzaam te laten renderen voor toekomstige generaties.
Nicolai Tangen is momenteel de beheerder van het fonds. Hij heeft ook een leuke podcast genaamd ‘In Good Company With Nicolai Tangen’ waar CEO’s langskomen zoals Eli Lilly, Block, ASML, Mastcard, Accenture, Disney, Roche, Novo Nordisk, Nvidia en nog veel meer.
Volgende week gaan we het hebben over 'n.t.b.'. Rest ons nog een ding: Investeer in je kennis! En beleg met beleid.
Word Vriend
Vind je het leuk om ons te steunen als onafhankelijke podcast, gebruik te maken en mee te denken met de Portfolio Dividend Tracker? Voor €6,25 per maand krijg je toegang. Zeven dagen gratis proberen!
► Doe mee met Jong Beleggen: PortfolioDividendTracker.com
Pim's portfolio
► Bekijk mijn volledige aandelen portfolio: Portfoliodividendtracker.com/jongbeleggen
JB updates op Instagram
► @JongBeleggen op Instagram: Instagram.com/jongbeleggen