Helaas zijn we aangekomen bij het laatste deel van de driedelige serie denken over risico’s samen met Howard Marks. Ik had nooit gedacht dat we drie afleveringen konden maken over een video van 36 minuten. De informatiedichtheid die Howard Marks op tafel legt is bijzonder hoog.

181. Denken over risico's (deel 1) | € 456.800

183. Denken over risico's (deel 2) | € 466.600

In de vorige twee delen hebben we geleerd dat risico niet gelijk is aan volatiliteit, zoals vaak wordt aangenomen door academici en beleggers. En dat risico niet kwantificeerbaar is, zelfs niet achteraf. Verder hebben we gekeken naar verschillende typen beleggers waarop je een outperformance kan halen en waarmee je waarde kan toevoegen. We weten nu ook beter waar het risico vandaan komt en dat opportuniteitskosten een belangrijk onderdeel is van verlies. Dus niet alleen maar kapitaalverlies.

In deze aflevering behandelen we deel 7 tot en met 10. Hieronder een overzicht van alle video’s, mocht je de eerste paar nogmaals willen kijken.

1. What is risk?
2. Is risk quantifiable?
3. What are other forms of risk?
4. Where does risk come from?
5. What does it mean to think probabilistically?
6. What is the character of risk?
7. What is the relationship between risk and asset quality?
8. What is the relationship between risk and return?
9. How should risk be managed?
10. What’s the bottom line?

Ik denk dat risico een van de lastigste concepten op de financiële markten is. Hoe langer je belegt, hoe meer aandacht je het geeft maar ook hoe meer gevoel je erbij krijgt. Omgaan met risico is een expertise die je moet ontwikkelen, een soort gogme. We gaan aan de hand van de video’s van Howard Marks door het onderwerp heen.

Relatie tussen risico en kwaliteit

Dit is een goed punt om even aan te stippen. Helemaal omdat we in 2024 het voornamelijk hebben gehad over kwaliteitsbedrijven. De boodschap is nooit geweest: koop de allerbeste bedrijven, koste wat het kost. Als dat wel zo is overgekomen, gaan we dat nu rechtzetten. Howard Marks heeft hier een hele duidelijke boodschap over. Je elimineert niet het risico door alleen maar kwaliteit te bezitten. Een kwalitatief hoogwaardig aandeel is niet per definitie veilig. Net als dat een aandeel van lage kwaliteit niet altijd risicovol hoeft te zijn. Te veel betalen voor kwaliteit creëert risico.

Marks geeft als voorbeeld de "Nifty Fifty" aandelen in de jaren zeventig. Zelf ben ik hier niet zo bekend mee. Het is ondertussen ook al meer dan vijftig jaar geleden. Als je deze vijftig aandelen vijf jaar lang had vastgehouden vanaf de top, keek je tegen een verlies aan van bijna 90%. De voornaamste oorzaak was een stevige multiple contraction, van tachtig naar acht keer de winst. Je had erbij moeten zijn om een beetje gevoel voor de situatie te hebben. In de praktijk doe je natuurlijk nooit vijf jaar niks. Veel bekende bedrijven die het nu relatief goed doen, waren onderdeel van deze groep zoals Walmart, IBM, General Electric, Eli Lilly, Texas Instruments, Disney, Procter & Gamble, Philip Morris, PepsiCo, McDonald's, Coca-Cola en American Express. Er zijn natuurlijk ook wat bedrijven failliet gegaan zoals American Hospital Supply, Louisiana Land & Exploration, Xerox, Polaroid, International en Telephone and Telegraph.

Ook in deze tijd zijn er kwaliteitsaandelen te vinden die hun piek nog niet te boven zijn. Zo is er best een groepje groeiaandelen te vinden die nog onder de top van november 2021 staan. Bijvoorbeeld Adyen, Shopify CloudFlare en Datadog.

De kans is aanzienlijk dat als je deze aandelen in je portfolio had, dat je in juni 2022 en/of oktober 2023 hebt bijgekocht. Verder is het ook aannemelijk dat je deze aandelen niet gekocht hebt in november 2021. Je hebt ook de weg omhoog meegemaakt. Zo staat Adyen nog steeds 34% onder de piek van november 2021, maar ik heb een totaalrendement van ruim 80% op Adyen. Ik wil hiermee niet zeggen dat prijs niet belangrijk is maar wil wat nuance brengen in ‘oude’ verhalen zoals de "Nifty Fifty”.

Bedrijven van lage kwaliteit kunnen veilig zijn als ze goedkoop genoeg zijn. De prijs die je betaalt voor een aandeel is uiteindelijk cruciaal. Succes komt voort uit goed kopen, niet alleen uit het kopen van goede bedrijven. Geen enkel aandeel is immuun voor een onjuiste waardering. Zelfs de beste aandelen kunnen overgewaardeerd en daardoor gevaarlijk worden. Maar zelfs de slechtste bedrijven kunnen aantrekkelijk zijn bij een lage waardering.

De boodschap van Marks is dat risico meer gaat over de prijs in verhouding tot de waarde, dan over de inherente kwaliteit van het bedrijf. Waar je naar wilt streven is het kopen van de beste bedrijven tegen een aantrekkelijke waardering.

Relatie tussen risico en rendement

Wat de verhouding is tussen het risico en het verwachte rendement van een belegging, is misschien wel de belangrijkste vraag in beleggen. Dat is ook direct een extreem lastige vraag en zit net als bij positiegrootte, meer in het art-hoekje. “High risk, high reward” wordt zo vaak gezegd maar volgens Marks klopt daar niks van. Dat is meer een traditionele kijk. De Universiteit van Chicago is in de jaren zestig met een eenvoudige, oplopende lijn gekomen die een positieve correlatie tussen risico en rendement toont. Dit suggereert dat een hoger risico altijd leidt tot hogere rendementen.

Marks noemt dit een "verschrikkelijke formulering". Dus als risicovolle beleggingen hogere rendementen zouden garanderen, zouden ze niet als risicovol worden beschouwd. Als je bij voorbaat al zou weten dat het rendement hoger is, is er juist minder risico. Net als dat je zou weten dat wanneer het rendement al beperkt zou zijn, je dan niet zozeer minder risico loopt.

De oplopende lijn (van het model van de Universiteit van Chicago) betekent eigenlijk dat beleggingen die als risicovol worden gezien, de potentie voor hogere rendementen moeten bieden om beleggers te lokken. Er is echter geen garantie dat deze rendementen daadwerkelijk gerealiseerd worden. Het risico ontstaat door de mogelijkheid dat de verwachte rendementen niet worden behaald.

Marks is met een verbeterde visualisatie gekomen waarbij klokvormige (bell-shaped) waarschijnlijkheidsverdelingen op de oplopende lijn zijn geplaatst. Naarmate de verwachte rendementen hoger worden, wordt de reeks mogelijke uitkomsten breder. Dit betekent dat zowel het opwaartse potentieel als de kans op grotere verliezen toeneemt.

En juist dit is nu risico! Beleggingen met een hoger risico hebben de potentie voor hogere rendementen, maar ook een grotere kans op aanzienlijke verliezen.

De grote belegger Dev Kantesaria zoekt voornamelijk naar voorspelbaarheid in zijn beleggingen. In andere woorden, de reeks aan uitkomsten moet beperkt zijn. Van bovenstaande afbeelding wil hij de meest linkse klokvormige (bell-shaped) waarschijnlijkheidsverdelingen hebben maar dan zover mogelijk naar rechts op de oplopende lijn. Je krijgt dan een asymmetrische situatie waarbij het verwachte rendement hoog is maar de mogelijke reeks aan uitkomsten klein.

Gogme in beleggen

Om de dynamiek uit te leggen tussen defensief en offensief komt Marks met een vergelijking tussen American football en hoe wij voetbal kennen. Bij American football mag er altijd maar één partij aanvallen, logischerwijs verdedigt de andere partij dan. Na een aantal pogingen wordt het spel stilgelegd en worden de rollen omgedraaid. In de tussentijd mag de coach veel wisselen om het perfecte team op te zetten voor de rol die ze dan moeten vervullen. Bij voetbal gaat het heel anders, daar is er totaal geen scheidingslijn tussen verdedigen en aanvallen. Het spel gaat heen en weer. Je bent als het ware constant aan het verdedigen maar ook aan het aanvallen. Onze vorm van voetbal lijkt heel erg op hoe beleggen ook werkt. Vanuit portfoliomanagement ben je constant bezig om zowel defensief als offensief te zijn. Continu aanpassen tijdens het spel.

De elf spelers op het veld moeten constant aanvoelen welke rol ze moeten pakken. In het voetbal wordt dit ook wel gogme genoemd: spelintelligentie. Goede beleggers hebben ook een hoge mate van gogme.

Gevoel voor risico

Stel je een loterij (de volledige range van uitkomsten) voor waarbij één lot (de uitkomst) uit een bak wordt getrokken. Elk lot kan worden getrokken, maar het zal er maar één zijn. Howard gelooft dat superieure beleggers een beter gevoel (gogme) hebben voor de lotverdeling (ticket distribution) binnen de bak. Op die manier beoordelen ze of ze meedoen en hoe zwaar (positiegrootte) ze moeten inzetten.

In eerdere afleveringen heb ik hetzelfde principe uitgelegd aan de handen van rode en groene ballen in een bak. In sommige periodes zijn er meer rode ballen te vinden in de bak en in andere periodes juist weer meer groene ballen. Hier ging het over verschillende beleggingen en Marks heeft het over verschillende uitkomsten van een specifieke belegging.

Superieure beleggers hebben een goed gevoel wanneer ze mee moeten doen (met de loterij) en hoeveel ze dan ook moeten inzetten (positiegrootte). Om nog maar eens mijn favoriete quote van Charlie Munger te herhalen: “Patience and aggressive opportunism is what you need. It's an odd combination, but it's what works best”.

Juist dit maakt risico zo’n lastig thema om goed te snappen. Risico kan het beste beoordeeld worden door een subjectief oordeel. Er is eigenlijk geen andere manier omdat risico niet direct meetbaar is. Je komt dan snel uit bij echte (industrie) experts of iemand met veel ervaring in bijvoorbeeld beleggen.

De mening van een goede belegger of (industrie) expert is hierdoor zoveel meer van waarde dan bijvoorbeeld het kijken naar volatiliteit. Door de jaren heen ontwikkel je dus steeds meer gevoel voor risico. Zoiets kan je niet hebben vanaf dag één. Het is hierdoor haast onmogelijk om niet alle fouten zelf te maken. Veel lezen, leren, luisteren en ervaren kan het proces om een beter gevoel te krijgen voor risico, natuurlijk wel versnellen.

Beheersen van risico’s

Risico moet beheerst worden maar kan niet volledig vermeden worden. Want risicovermijding betekent rendementsvermijding. Je moet altijd een bepaald soort risico toelaten om rendement te behalen. Het beheren en controleren van het toegelaten risico is essentieel.

Het beheren van risico’s is niet iets wat je eenmalig doet. Dat moet je constant doen en is hierdoor geen sporadische activiteit. Zo nu en dan wordt er wel eens gesproken over de "risico aan" of "risico uit" markt. Je portfolio daarop timen is niet verstandig. Risk Happens Fast!

Superieure beleggers hebben goede rendementen bij verwachte scenario's én weerstand tegen dalingen bij onverwachte scenario's. Deze asymmetrie (opwaarts potentieel met neerwaartse bescherming) is cruciaal. En misschien wel het lastigste om te bereiken bij beleggen.

Slotwoord

Marks laat maar weer goed zien dat risico een onvermijdelijk onderdeel is van beleggen. Je kunt het niet helemaal vermijden maar je kunt het wel beheren. Bijvoorbeeld op aandelenselectie, het moment van aankoop en positiegrootte. Dat betekent dat je de risico's in je portfolio voortdurend moet evalueren, voorbereid moet zijn op onverwachte gebeurtenissen en je moet richten op asymmetrische kansen waarbij de voordelen opwegen tegen de nadelen.

Uiteindelijk zijn superieure beleggers superieur omdat ze een beter inzicht hebben in de waarschijnlijkheidsverdeling van toekomstige gebeurtenissen – ze begrijpen de kansen en risico's beter. Hierdoor kunnen ze de asymmetrie bereiken die kenmerkend is voor superieure beleggers: sterk profiteren van winsten en veel verliezen vermijden. Het vermogen om de potentiële rendementen af te wegen tegen de risico's maakt het verschil.

“The great challenge in investing is to limit uncertainty and still maintain substantial potential for gains” — Howard Marks

De realiteit is dat wij als particuliere beleggers de uitkomsten niet kunnen controleren. Het enige dat we kunnen doen, is de waarschijnlijkheid van bepaalde uitkomsten beïnvloeden. De belangrijkste conclusie? Wees niet bang voor risico's: begrijp, beheer en gebruik ze in je voordeel. Risico is volgens Marks de ultieme test van beleggingsvaardigheid. Hiermee sluiten we de driedelige serie over risico’s af, bedankt Howard Marks!

PDT-dividend update!

Alle PDT-beleggers heel erg bedankt voor jullie feedback. Sinds de vorige grote release hebben we heel erg veel verbeteringen doorgevoerd. Bij sommige dividendbeleggers ging het in eerste instantie nog niet helemaal goed. We hebben zo goed als alle feedback kunnen oppakken. Ik neem je mee door de drie grootste updates.

Portfolio dividend yield

Dividend yield op portfolioniveau is nu op basis van je portfoliowaarde. De yield was eerst gebaseerd op de waarde van je dividendaandelen. Dit zou nog steeds kunnen door via de filter alleen de dividendaandelen te selecteren (of je dividendstrategie als je daarin alle dividendaandelen hebt gegroepeerd). De ‘gewone’ dividend yield wordt alleen getoond als de periode één jaar (twaalf maanden) is.

De berekening is als volgt: Yield is het dividendinkomen ten opzichte van je portfoliowaarde. Wanneer je bijvoorbeeld 500 euro aan dividend ontvangt, en aan het einde van de periode is je totale portfoliowaarde 10.000 euro. Dan zou je uitkomen op een portfolio yield van 5% (500/10.000 euro). Zie het helpartikel voor meer uitleg over onder andere de berekening.

Cumulatieve dividend yield

Als we praten over een yield in de beleggingswereld gaat het eigelijk altijd over een tijdsperiode van één jaar (12 maanden; 365 dagen). Wij hebben de dividend pagina zo opgezet dat je erg veel verschillende scenario’s eruit kan halen. Zo kan je ook de tijdsperiode aanpassen naar bijvoorbeeld maximaal. Voor de meeste is de periode dan langer dan één jaar. We kunnen dan geen ‘normale’ yield laten zien.

We presenteren je dan jouw cumulatieve dividend yield. Al het dividendinkomen binnen de geselecteerde periode tellen we bij elkaar op en delen we door je portfoliowaarde op de laatste dag van dezelfde geselecteerde periode. Hetzelfde doen we bij Yield on Cost alleen daar nemen we het totaal ingelegde vermogen. Je krijgt dan te zien hoeveel procent dividend je totaal hebt ontvangen op je ingelegde vermogen.

Ook op positieniveau is het mogelijk om je yield en Yield On Cost te zien. Ook hier geldt, als je periode langer is dan één jaar, gaan we over op een cumulatieve yield. Als je wederom de tijdsperiode op maximaal zet kan je zien hoeveel procent van je originele belegging je hebt terugverdiend aan dividend. Het totaal ontvangen dividend in de geselecteerde periode zetten we af tegen je gemiddelde aankooprijs (GAK). Bij cumulatieve dividend yield pakken we de koers van het aandeel van de laatste dag van de geselecteerde periode.

Bij gesloten posities nemen we de gemiddelde verkoopprijs (GVP). We leggen een lichtgrijs accent op het percentage om te laten zien dat de positie gesloten is.

Dividenddata

We hebben tientallen, dan wel niet meer dan honderd kleine verbeteringen omtrent kwaliteit, consistentie, stabiliteit en snelheid van dividenddata doorgevoerd. Je moet dan denken aan het beter omgaan met de rate limiting van de API’s, schattingen verbeteren (heel soms komen er dubbelen in), het ontdubbelen van dividenden in het verleden waar nodig, dividenden die tussendoor missen inladen, enzovoorts. Overal is de stabiliteit van de dividendpagina flink verbeterd, dat voel je ook direct in het gebruik.

We testen zo goed mogelijk elke update die live gaat maar het is onmogelijk om elk scenario op te vangen. Duizenden beleggers maken gebruik van PDT en geen enkele portfolio is hetzelfde. Zo zijn we er vrij snel achtergekomen dat de snelheid van de dividendpagina niet ideaal was als je honderd of meer bedrijven in je portfolio hebt. We hebben een paar performance optimalisaties doorgevoerd. In de toekomst verwachten we er nog een paar te doen. Wil je meer weten over hoe we de dividendgroei berekenen? Lees het helpartikel. We hebben ook een artikel geschreven over de werking van toekomstige dividenden.

We zijn nog zeker niet klaar met dividend-gerelateerde updates. Mocht je nog een foutje tegenkomen, laat het ons vooral weten via support. Dan gaan we het voor je oplossen. Zie ook de recente change log voor alle doorgevoerde updates.

Portfolio

Transactie: Nee

Portfolio waarde: € 466.500

Volgende week gaan we het hebben over 'n.t.b.'. Rest ons nog een ding: Investeer in je kennis! En beleg met beleid.

Word Vriend

Vind je het leuk om ons te steunen als onafhankelijke podcast, gebruik te maken en mee te denken met de Portfolio Dividend Tracker? Voor €6,25 per maand krijg je toegang. Zeven dagen gratis proberen!

► Doe mee met Jong Beleggen: PortfolioDividendTracker.com

Pim's portfolio

► Bekijk mijn volledige aandelen portfolio: Portfoliodividendtracker.com/jongbeleggen

JB updates op Instagram

► @JongBeleggen op Instagram: Instagram.com/jongbeleggen