Publicatiedatum: Donderdag 11 december om 16:00!

Zoals al aangekondigd in eerdere afleveringen, gaan we aan de hand van het boek The Art of Spending Money van Morgan Housel het onderwerp geld bespreken. Het wordt geen klassieke boekbespreking maar nemen uiteraard wel de inhoud als leidraad. Milou en ik hebben beide het boek gelezen. Vanuit het perspectief “Personal finance is more personal than it is finance”, hebben wij beide onze eigen punten uit het boek gehaald. Welke fase je in het leven bent, hoe je bent opgegroeid, etc bepalen erg wat je het meest interessant vindt in het boek.

Als het goed is komt de naam Morgan Housel je bekend voor. Meer dan drie jaar geleden hebben we eerder een boek van hem behandeld, The Psychology of Money. In aflevering 104 bespreken we samen de psychologie van geld. Zoals Housel het omschreef, financieel succes is geen harde wetenschap. Het is een zachte vaardigheid, waarbij je gedrag belangrijker is dan wat je weet.

Beginnende beleggers raad ik vaak dezelfde paar boeken aan, The Psychology of Money is daar altijd een van. Morgan Housel is een bijzonder goede schrijver, leest zo makkelijk weg. Zijn werk is vooral voor beginnende beleggers interessant omdat hij grote onderwerpen een soort van bij elkaar brengt en samenvat. Nadeel is wel dat je geen originele insteek van hem moet verwachten. Als je al veel gelezen hebt, voelt het wel snel als herhaling. Beetje herhaling kan nooit geen kwaad. Milou en ik hebben beide een aantal punten uit het boek gehaald en gaan die samen bespreken.

Samenvatting The Art of Spending Money

Terwijl "The Psychology of Money" ging over hoe je vermogen opbouwt, gaat dit boek over wat je ermee doet.

Want laten we wel wezen: de meeste mensen zijn slecht in geld uitgeven. We kopen dingen om indruk te maken op anderen in plaats van wat ons echt gelukkig maakt. We verwarren bewondering met afgunst, gebruiken geld als meetlat van succes in plaats van als gereedschap om succes te bereiken, en weten vaak niet eens wat we nou eigenlijk precies willen.

Housel stelt dat geld uitgeven geen exacte wetenschap is maar een kunst. Een art, dus. Het is persoonlijk, complex, en zit vol psychologie, jaloezie, status en onzekerheid. En er is geen objectieve maatstaf voor goed of fout. Voor Housel komt het er in de kern op neer dat de hoogste vorm van rijkdom niet het mooiste huis is, of de duurste auto. Het is de vrijheid en onafhankelijkheid om elke dag te kunnen doen wat je het liefste wil doen.

Het boek geeft geen budgetadvies of trucjes, maar helpt je begrijpen waarom je doet wat je doet met geld. Zodat geld jóu gaat dienen, en jij niet in dienst komt te staan van je centen. Want dat komt vaker voor dan je misschien denkt.

We haalden er onze favoriete lessen uit, die we in deze aflevering met elkaar bespreken.

Independence plus purpose (Pim)

Onze eerste podcast gast was Ernst-Jan Pfauth, we bespraken onder andere het onderwerp FIRE (Financial Independence, Retire Early). Interessant concept maar verteld het halve verhaal. Belangrijkste onderdeel van FIRE is naar mijn idee de letter ‘i’ van independence, vertaald is dat onafhankelijkheid. Daarmee bedoel ik niet alleen financiële onafhankelijkheid, of eigelijk überhaupt niet financiële onafhankelijkheid. In ieder geval niet tot een punt dat je de rest van je leven niks meer hoeft te doen. Optimaliseren om straks niks meer te hoeven doen, lijkt mij niet een doel waar je uiteindelijk geluk in gaat vinden. En als je denkt van wel, hoe manage je dan geluk in de weg daar naar toe?

Happiness, geluk in het Nederlands is iets wat we allemaal meekrijgen als een soort van einddoel. Veel ouders geven hun kinderen mee: ‘het maakt niet uit wat je gaat doen, zolang je maar gelukkig bent’. Helaas vertellen ze je er niet bij, hoe je dat moet bereiken. Volgens Housel is geluk tevredenheid. Klinkt best simpel, het is een gemoedstoestand en daar heeft iedereen controle over (zou je kunnen zeggen).

Naar mijn idee moet geld / vermogen voor het grootste gedeelte ingezet worden om onafhankelijkheid te creëren. Onafhankelijkheid op allerlei vlakken zoals gezondheid, culturele beïnvloeding, slaap, werk, familie, toekomst en natuurlijk ook financieel.

“The best decision probability happen at the intersection of the two—head and heart.”

Ik zie het als een optimalisatie spel. Op het moment dat je voldoende vermogen hebt om bijvoorbeeld het meerdere jaren uit te zitten, is het onafhankelijkheid rendement mogelijk hoger op andere vlakken. Je vermogen verder laten groeien geeft mogelijk een lager rendement dan het verder optimaliseren van je gezondheid of werk. Wat is het nut om je vermogen te laten groeien als je ongezond bent of ongelukkig in je werk bent?

“You are rich if money you refuse tastes better than money you accept.” — Nassim Nicholas Taleb

Echte rijkdom heb je op het moment dat je op alle vlakken een zekere mate van onafhankelijkheid hebt. Als je daaraan ook nog een purpose, in het Nederlands doel kan toevoegen, ben je helemaal de koning(in). Als je op dit punt bent aangekomen, meet je geluk alleen nog maar via een interne benchmark. Externe beïnvloeding doet er dan niet meer toe.

“Wealth without independence is a unique form of poverty.” — Morgan Housel

Je zou dan kunnen zeggen dat je psychologisch rijk bent, ook al ben je mogelijk financieel arm. De meest ideale situatie is dat je in beide vormen rijk bent, in ieder geval niet in beide arm. Psychologisch arm en financieel rijk is wel erg armoedig. Raj Raghunathan heeft hier ooit een mooie Ted Talk over gegeven; "If you're so smart, why aren't you happy?”. Conclusie; het beste wat geld kan kopen is volledige onafhankelijkheid!

Life: long or short? (Milou)

“Het leven is kort, maak er het beste van!” Die uitspraak hoor je regelmatig en inderdaad, in vergelijking met het bestaan van de aarde - of zelfs het universum - is elk van onze individuele levens niet eens een speldenprikje. Maar je kunt het ook anders zien: het leven duurt óók heel erg lang. De paradox is dat je zo lang kunt leven dat het belangrijk is te sparen voor later. Of dat je leven juist veel korter is dan gedacht. Niemand weet van tevoren welke het wordt.

Je kunt het niet voorspellen. Dat betekent dat mensen een afweging moeten maken. Nu het er ruim van nemen, of rekening houden met later? En daar zijn we niet goed in, want emoties zitten in de weg. Dieren zijn er echter - van nature - een ster in.

Neem guppies. Ze zijn klein, felgekleurd en slecht in zelfverdediging dus ze zijn de favoriete prooi van veel dieren. Grote vissen, kleine vissen, krabben. Hoe voorkomt de gup dat ‘ie uitsterft? Omdat ze meteen na geboorte aan de slag gaan. Als ze nog maar zeven weken oud zijn kunnen ze zich al voortplanten, en elke 30 dagen wordt er nieuw kroost geboren. De vervelende kant van het verhaal, is dat ze supersnel moeten groeien. Dat gaat ten koste van hun gezondheid, waardoor ze op hun tweede al sterven (als ze dan nog niet zijn uitgestorven). Wat heeft het voor zin om te investeren in de toekomst - in gezondheid, voor guppies - als je waarschijnlijk toch snel sterft? Yolo! En geef de gup eens ongelijk.

Voor de Groenlandse haai is het een ander verhaal. Met weinig vijanden heeft deze haai alle tijd om zich voort te planten. Wanneer de haai 150 is, is hij eindelijk seksueel volwassen. Echt waar. In de tussentijd besteedt hij die eeuw aan het ontwikkelen van een perfect lijf. Cellen repareren, immuniteit opbouwen, alles. Het is de ultieme lange-termijninvesteerder.

Maar wij, mensen, zijn notoir slecht in het maken van de goede afweging. In plaats van dat onze biologie de dienst uitmaakt strijden onze gevoelens en emotie met onze ratio om voorrang.

Hoe rijker we worden, hoe meer we uit de guppy survival modus raken. We hebben steeds meer keus, dat maakt het ook niet makkelijker. Als belegger hoor ik wel eens de kritiek: waarom ben je zoveel bezig met later? Leef een beetje! Ik denk dan: ik spreek jou wel als je met pensioen wil.

Balans

De kunst is natuurlijk een balans te vinden. Financieel blogger Nick Maggiulli zegt:

“Taking too little risk is like smoking cigarettes, taking too much risk is like doing heroin. Both wil harm you, the only difference is how quickly” — Nick Maggiulli

Dat geldt eigenlijk voor beide benaderingen, of je nu veel gaat sparen of gaat uitgeven. Het draait natuurlijk om balans.

Dat was een belangrijk inzicht voor mij. Vaak benader ik sparen en obligaties als te weinig risico nemen. Maar te weinig geld uitgeven nu omdat je steeds bezig bent met de toekomst is óók een risico, dat je de jaren dat je fysiek het meeste kan nauwelijks benut, omdat je steeds bezig bent met later.

Volgens mij draait het erom dat je die afweging tussen nu en later bewuster maakt. Housels originele benadering van geld uitgeven helpt daar mogelijk bij.

Hij ziet de keuze om geld niet uit te geven, óók als een uitgave. Het is niet zomaar sparen. Nu 100 euro niét uitgeven, daarmee koop je namelijk 100 euro toekomstige onafhankelijkheid. Geld dat je misschien ooit nodig hebt. Door het zo te benaderen maakt Housel het voor zichzelf tastbaar. Het kan je helpen de afweging te maken.

Minimize future regret (Pim)

Zoals al eerder aangegeven, niks in het boek komt van Housel zelf dus ook het concept ‘Minimize future regret’ niet. De Israëlisch-Amerikaanse psycholoog Daniel Kahneman heeft dit bedacht. Hij is onder andere bekend van het boek Ons feilbare denken en wordt gezien als een belangrijke pionier op het grensvlak van de economie en psychologie.

“An important part of becoming good with money is having a well-calibrated sense of your future regret.” — Daniel Kahneman

Bovenstaande opmerking heeft mij wel geraakt. De uitdaging zit in het weten hoeveel je nu moet investeren voor de toekomst versus het vandaag uitgeven. Het lastige is dat je totaal niet weet hoe de toekomst gaat lopen. Als je van te voren zou weten dat je maximaal 65 jaar wordt, ga je totaal anders met je vermogen om dan als je wist dat je 95 jaar zou worden. Een balans vinden tussen nu en de toekomst is daarom een grote uitdaging.

Volgens Kahneman is het nuttig om je nu alvast in te beelden waar je mogelijk in de toekomst spijt van gaat krijgen. Dit geeft je mogelijk extra informatie om het leven nu beter te optimaliseren zodat je toekomstige spijt verminderd. In de context van Kahneman is regret het beste te omschrijven als risico. Het risico dat je later spijt gaat krijgen van de dingen die je niet gedaan hebt. Dus eigelijk is het een soort van gebrek aan risico nemen in het nu.

In de praktijk lopen we allemaal - mogelijk onbewust - tegen deze beslissing aan. Ik ben nu midden dertig, zit in de bloei van mijn leven en heb een druk gezin. Er spelen nu allerlei gedachtes / concepten waar ik iets van moet maken.

1. Het gaat niet erg lang meer duren voordat mijn gezondheid langzaam naar beneden gaat. Ik ben actief bezig om deze zoveel mogelijk te vertragen maar biologisch gezien ga ik hier niet aan ontsnappen. In dezelfde tijd neemt mijn vermogen steeds meer toe. Er komt een punt dat deze twee elkaar gaan kruisen. De hoeveelheid activiteiten die je onderneemt, daalt nog veel sneller dan je algehele gezondheid. Ik kan dit niet volledig negeren en moet dit concept meenemen in de keuzes die ik nu maak.

2. De levensloop kan je indelen in drie bakjes: geld, tijd en gezondheid. Onderstaande afbeelding laat goed zien hoe de verdeling is per levensfase. Wat je actief wilt doen is deze patronen doorbreken. Na je zestigste wil je absoluut nog gezond zijn. Om dan de vruchten te plukken, moet je nu de zaadjes planten. Ik zit nu in de middelste fase, tijd is het grootste te kort. Moet ik dan geld niet inzetten om daarvan meer te krijgen?

3. En nu het gezinsleven. Sinds mijn zoon op de basisschool zit, lijkt de tijd wel te vliegen. Het besef is volledig ingedaald dat bepaalde situaties en momenten niet meer terug gaan komen. Nu ben ik nog zijn alles, de grote superheld en elk moment eindigt in een grote dikke knuffel. Er komt een moment dat ik alleen nog maar met hem kan praten als hij een taxichauffeur nodig heeft. Herinneringen samen maken, misschien wel het beste dividend dat er is.


Een Amerikaans onderzoek heeft in kaart gebracht met wie je de uren van de dag spendeert per levensjaar. De groene lijn is de tijd die je spendeert met je kinderen. Er is een korte piek in je dertiger jaren, daarna neemt het heel snel af. Vanaf die periode ben je steeds meer alleen.


4. En als laatste onderstaande meme. Je kan zoveel geld ‘sparen’ als je wilt maar het moment dat je bij de poort staat, mag je alles achterlaten. Het liefst wil je daar aankomen met een klein heuptasje met wat muntjes erin.

De mix van bovenstaande punten zorgt voor de uitdaging hoe ik nu het beste mijn geld (en dus ook tijd) kan besteden. Vragen die nu bijvoorbeeld naar boven komen zijn bijvoorbeeld of het nu wel zo verstandig is om jaarlijks bij te dragen aan mijn pensioen (en / of meer sparen). Geeft het niet meer waarde door het uit te geven, nu de kinderen nog thuis wonen? Hoe kijk ik hierop terug als ik bijvoorbeeld over 30 jaar meer dan voldoende geld heb?

Balans zoeken tussen geld voor de toekomst of het nu uitgeven is een grote uitdaging. Om goede keuzes te maken moeten we eigelijk in de toekomst kunnen kijken, mja; dat kunnen we niet! Wat we in ieder geval wel kunnen doen is af en toe onze gedachten de vrije loop geven waar we in de toekomst mogelijk spijt van gaan krijgen.

The little things in life (Milou)

Kleine daden hebben soms groot effect. We kennen de verhalen van bijvoorbeeld de Action, die door hun vrachtwagens te optimaliseren nét meer kunnen vervoeren. Het klinkt klein, maar op grote schaal heeft dat groot effect.

Housel komt ook met mooie voorbeelden hiervan, zoals van Calvin Coolidge, de zuinige voormalig president van de VS. Ze stuurden brieven naar iedereen op het departement van Agricultuur met de tekst: een brief kost 26 cent. Help kosten besparen, schrijf minder en kortere brieven.

Daarbij kreeg elke ambtenaar maar één potlood per keer. En als die nog niet helemaal opgebruikt werd, werd deze teruggestuurd naar de regering voor verder gebruik.

Het klinkt absurd. Maar het was bijzonder zinvol. In 1925 werkten er zo’n 585.000 mensen voor de overheid. Elk van hen schreef vijf brieven per dag, er was immers nog geen telefoon of internet. Dat kostte met 26 cent per brief de overheid bijna 200 miljoen dollar per jaar. Tegenover een totale overheidsuitgaven van 2,8 miljard per jaar. Dat betekent: zo’n 7 procent van de overheidsuitgaven gingen naar brieven! Zo gek was die Coolidge dus niet.

Hoe zou je dit moeten opvatten als president van je eigen portemonnee? De les is hier dat alle kleine beetjes helpen. Bedenk bijvoorbeeld eens wat er gebeurt als je nu die coffee to go op het station laat staan en die 5 euro dus niet consumeert, maar belegt. Eenmalig, in een brede etf, tegen 7% per jaar. Na 30 jaar is die 5 euro uitgegroeid tot… 40 euro. Als je het door drie bril bekijkt, is die koffie opeens de duurste die je ooit (niet) dronk.

Alle kleine beetjes helpen. Maar ben je té erg gericht op de details, dan kun je ook het grotere plaatje missen. Op de kleine uitgaven letten kan ervoor zorgen dat je een fortuin bij elkaar compound. Maar het kan ook je aandacht van grotere problemen opzuigen.

Er is een bijzondere wet: Parkinsons Law of Triviality. Die stelt: de hoeveelheid aandacht die een probleem krijgt, is de inverse van hoe belangrijk het is. Mensen maken zich soms druk over probleempjes van 5 euro (kan ik me deze coffee to go permitteren?), terwijl uitgaven van 5.000 euro op een heel andere manier - en misschien wel minder- aandacht krijgen. Met die kleine budgettaire dingetjes voelt het alsof je op de kleintjes let (vrij letterlijk), terwijl je misschien veel makkelijker een grote uitgave doet.

Uiteindelijk zegt Housel dat het grootste deel van je aandacht uit moet gaat naar de volgende onderwerpen:

• School
• (t)Huis
• Auto
• Zorgverzekering
• Kinderdagopvang

De rest is afrondingsverschil.

A fit body, a calm mind and a house full of love (Pim)

Ik denk dat de meeste mensen in de basis wel weten wat hen het meeste geluk brengt. De hoofdingrediënten zijn vrienden, familie, gezondheid, betekenis en een heldere geest. De ironie is dat al deze dingen, helemaal niet te koop zijn. Ik durf zelfs wel te stellen dat hoe meer vermogen je hebt, hoe kleiner de kans is dat je hierop hoog scoort. De genoemde hoofdingrediënten moet je namelijk verdienen en dat kost tijd, energie en aandacht.

“A fit body, a calm mind, a house full of love. These things cannot be bought—they must be earned.” — Naval Ravikant

De Indiaas-Amerikaanse ondernemer en investeerder Naval Ravikant heeft daar een strakke opmerking over gemaakt. Een fit lichaam, een rustige geest en een huis vol liefde is waar het om draait.

Geld is in de basis niet meer dan een middel. Zolang je de twee onderste lagen van de Piramide van Maslow niet hebt vervult, is het een no-brainer om daaraan geld uit te geven. Het wordt wat minder duidelijk naarmate we hoger in de piramide komen. Je kan je jezelf wel afvragen wat het nut is van veel geld hebben als je geen fit lichaam hebt, geen rustige geest hebt en niet thuis komt in een huis vol liefde.

Money; who serves who? (samen)

Housel gebruikt het als een soort van kompasvraag: is geld jouw hulpmiddel om een leven met meer vrijheid, rust en keuze te bouwen, of ben jij degene die je leven inricht om het geld (en de status die ermee samenhangt) te blijven dienen? Als je uitgaven vooral zijn gericht op indruk maken, vergelijken of voldoen aan verwachtingen van anderen, dan gaat geld jou sturen in plaats van andersom.

Volgens hem is de beste rol voor geld daarom dienend: het moet je onafhankelijker maken, niet afhankelijker. Goed besteden is niet universeel “zuinig” of “luxe”, maar persoonlijk en waardengedreven: geld dat jouw dagelijkse leven, relaties, gezondheid en gemoedsrust versterkt, maakt je rijker dan geld dat vooral je imago oppoetst.

Als jij jezelf bijvoorbeeld de spaarders-identiteit hebt gegeven en je het erg lastig vind om geld uit te geven; wie dient dan wie? Soms is de nuance heel klein maar blijf jezelf afvragen die de baas is!

Afsluiting

Housel sluit het boek af met een soort van korte handleiding in de vorm van een lijstje waar je op kan letten om aardig goed te doen. Let wel op, we praten hier over persoonlijke financiën en die gaan meer over jou dan over geld. Het is altijd persoonsafhankelijk, vind jouw eigen manier!

• Spend less than you make.
• Quietly compound.
• Money serves you, not the other way around.
• No one is thinking about you as much as you are.
• Independence is wealth.
• Health is wealth.
• Aim to be a good ancestor.
• Love your family.

Portfolio

Transactie: Nedap en ASR volledig verkocht, Wise en 3i Group (weer) bijgekocht.

Als beleggers leren we constant bij, keuzes zijn vaak niet direct te herleiden naar een specifiek leermoment en in mijn geval ook niet naar een podcast aflevering. Al moet ik je wel zeggen dat de aflevering over Warren Buffett veel impact heeft gemaakt.

De basisprincipes van Ben Graham volgens Warren Buffett zijn wel blijven hangen. Je houding ten opzichte van de markt (Mr. Market), het belang van een Margin of Safety en de noodzaak om aandelen te zien als stukjes van een bedrijf (Buy Businesses).

Met de tijd bouw ik aan mijn eigen ‘Business Empire’. Stap voor stap breng ik meer concentratie aan in mijn portfolio. Het is zo lastig om elk bedrijf constant te blijven volgen. Mijn voorkeur gaat meer uit naar meer weten van weinig dan weinig weten van veel.

Mijn laatste verkopen zijn ASR, Nedap, CrowdStrike en Meta geweest. Wat voornamelijk heeft meegespeeld is de waardering in combinatie met hoe goed ik het bedrijf ken en daarmee een solide inschatting kan maken over de toekomst.

Voor de duidelijkheid, is helemaal niks mis met ASR en Nedap. Dat was het ook niet met CrowdStrike en Meta. De inschattingen die ik maak gecombineerd met opportuniteitskosten, verwacht ik met Wise en 3i Group een hoger 5-jaars rendement.

Ik realiseer mij goed dat ik met meer concentratie vaker tegen een verlies ga aankijken. Omdat mijn portfolio steeds meer afwijkt van de bekende indices zal ik ook anders bewegen. Meer volatiliteit is in ieder geval iets waarop ik mij voorbereid heb. De psychologische last die daarbij ook komt kijken, is iets wat ik moet gaan ondervinden. Adam Wilk heeft hier een kort maar krachtig artikel over geschreven.

The Psychological Burden of Concentration

You must accept that your best ideas will feel uncomfortable

microcapclub.com

Wilk schrijft dat een geconcentreerde strategie vraagt om een heel ander temperament:

• You must endure deep drawdowns without losing conviction.
• You must be willing to look wrong before you are proven right.
• You must ignore the noise of relative performance.
• You must accept that your best ideas will feel uncomfortable.
• You must maintain radical intellectual honesty.

Hij sluit af met een ironie. Concentratie is zowel de makkelijkste als de moeilijkste strategie. Het vereist minder beslissingen, maar elke beslissing weegt enorm zwaar. Het vereist minder activiteit, maar meer discipline. Het vereist minder diversificatie, maar meer emotionele veerkracht.

Van de week kwam ik een interessante opmerking tegen van Nassim Nicholas Taleb. Kan helaas niet volledig bevestigen of hij het ook echt heeft gezegd.

"Buffett is not a genius stock-picker. He is a genius non-overpayer. He waits until the price is so low that even if the company does nothing for ten years he still makes money.

Everyone else falls in love with the company and pays any price. That is not investing; that is a love affair with a suicide pact."

Ik denk dat Buffett goed is in beide maar zijn gedrag is in ieder geval wel ondergewaardeerd.

Portfolio waarde: € 486.800

Volgende week gaan we het hebben over 'n.t.b.'. Rest ons nog een ding: Investeer in je kennis! En beleg met beleid.

Word Vriend

Vind je het leuk om ons te steunen als onafhankelijke podcast, gebruik te maken en mee te denken met de Portfolio Dividend Tracker? Voor €6,25 per maand krijg je toegang. Zeven dagen gratis proberen!

► Doe mee met Jong Beleggen: PortfolioDividendTracker.com

Pim's portfolio

► Bekijk mijn volledige aandelen portfolio: Portfoliodividendtracker.com/jongbeleggen

JB updates op Instagram

► @JongBeleggen op Instagram: Instagram.com/jongbeleggen