Dit wordt de derde grote update waarbij we terug gaan blikken. Het jaar 2021 en 2022 hebben we gehad. Nu kijken we wat verder terug want hoe is het de afgelopen 3 jaar gegaan als belegger? We staan even stil en reflecteren op wat ons is overkomen, wat we geleerd hebben en hoe we nu verder gaan.
81. Beleggingsjaar 2021 en portfolio update | € 271.100
131. Beleggingsjaar 2022 | € 232.000Mijn portfolio in 3 jaar
In de afgelopen 3 jaar is mijn portfolio gigantisch veranderd. Het begon allemaal met dividend beleggen. Dat is ook goed te zien in mijn portfolio van 2021. Daar is nu niks meer van over. Er zijn vier bedrijven die al vanaf het begin in mijn portfolio zitten: Adyen, Just Eat, Meta en The Trade Desk. Recent heb ik Prosus, ASML en Nvidia verkocht. Die waren er ook al bij vanaf het begin.
"Pain + Reflection = Progress.” — Ray Dalio
Je kan wel zeggen dat mijn turnover ratio behoorlijk hoog is. Voor de lange termijn zijn dat geen goede statistieken. Het is haast onvermijdelijk als je net bent begonnen met beleggen. Het is even zoeken naar jouw manier van beleggen. Ik heb mezelf vijf jaar gegeven om zoveel mogelijk te leren en daarna een langetermijnstrategie uit te werken.
2021
In 2020 ben ik begonnen met beleggen. De eerste aandelen die ik kocht waren voornamelijk dividendaandelen. Het idee erachter was dat het ‘cashflow’ creëerde en de volatiliteit was relatief laag. Dit leek mij een goede manier om te starten omdat ik nog relatief geen of weinig ervaring in de markt had. Na ongeveer 18 maanden - en natuurlijk een stuk wijzer - ben ik daar langzaam afscheid van gaan nemen. De timing was natuurlijk verschrikkelijk. De markt draaide van groei naar meer defensieve (lees: dividend) aandelen. Dit was direct een wijze les. Wissel nooit zomaar van strategie!
Hoewel ik nog steeds blij ben met deze wijziging, had de timing beter gekund. Met 42 posities had ik voldoende spreiding alleen nam het risico hiermee niet af. Sterker nog, het was onmogelijk om alles bij te houden. Veel posities zijn naar mijn idee ook een vorm van schijnveiligheid.
2022
Het jaar begon met een compacte portfolio maar wel met spreiding. Waar ik voornamelijk de fout in ben gegaan, is de te hoge waardering in veel posities. Daar ben ik ook goed op afgestraft. 2022 heb ik afgesloten met een verlies van 26%. Ik had een rendement van 35% nodig om het verlies weer goed te maken. Qua rendement was ik nog ver verwijderd van mijn all time high. Emotioneel doet een diep rood jaar wel wat met je, in ieder geval heb ik er een hoop van geleerd.
Zo richting het einde van het jaar stuurde ik mijn portfolio steeds meer richting groei. Dit ligt in lijn met de periode waar ik veel geleerd heb over sector-rotatie en contrair handelen. Daar plukte ik dit jaar de vruchten van.
2023
Dit jaar is mijn portfolio niet heel veel veranderd vergeleken met vorig jaar. De accenten zijn wel wat verlegd. Zo startte ik dit jaar voornamelijk met GARP en groei. Bij elkaar is dat goed voor ruim 60% van de portfolio. Nu ligt het gewicht meer op waardebeleggen. Ondanks de flinke stijging van GARP en groei, is de weging bij elkaar nu net geen 50%.
Hoewel ik een relatief beperkte exposure heb naar groei, heb ik een YTD rendement van ruim 24% dat volledig in lijn ligt van de technologie-index de Nasdaq. Hier ben ik erg content mee, naar mijn idee heb ik met minder risico toch dezelfde rendementen behaald. Met ruim 60% in waardeaandelen verwacht ik bij een neergaande beurs ook een minder harde daling dan de Nasdaq. De komende tijd verwacht ik net als in 2022 maar dan andersom, lichtjes te handelen op de sectorrotatie.
Toekomst
Ik ben voorlopig nog niet uitgeleerd, met beleggen ben je dat eigenlijk nooit. Wat voor mij werkt is om punten te noteren waarop ik mij wil gaan focussen. De komende twee jaar zijn dat de volgende:
- Verdere invulling van de strategie(ën);
- Mogelijk meer allocatie concentratie en minder posities;
- Sneller handelen als het verhaal veranderd;
- Toeslaan op de juiste momenten.
Leermomenten uit individuele situaties
Ik heb mijn transactielijst van de afgelopen drie jaar erbij gepakt en een paar individuele posities eruit gehaald waarin voor mij wat lessen verborgen zaten. Dat zit lang niet in elke positie natuurlijk. Het zit vooral in de aandelen waar ik een groot verlies mee gemaakt hebt of aandelen die ik te vroeg of te snel verkocht heb.
Voorzichtig met Europese tech
Ik ben altijd al voorzichtig geweest met techbedrijven die gevestigd zijn in Europa. In veel gevallen is het founding team niet sterk en te onervaren. Helaas zie je het ook vaak terug in de kwaliteit van de software, het is niet superieur.
Als je Amerikaanse tech vergelijkt met Europese, lijkt het altijd goedkoop. Alleen kopen op basis van waardering is riskant. Het kan zomaar een value trap zijn. Helemaal omdat de distributie van software relatief eenvoudig is. Amerikaanse partijen zijn hier vrij snel aanwezig. Ik heb CM redelijk snel verkocht na mijn aankoop. Ook al is de aankoop een fout geweest, ik heb het goed gedaan door het snel te verkopen.
Conglomeraten zijn lastig
Ik heb meerdere waarderingen gemaakt voor Amazon. Het is zo’n groot bedrijf dat het lastig is om daar een goede waarde aan te plakken. In de toekomst ga ik voorzichtiger zijn met conglomeraten omdat daar vrij snel een constante korting in kan komen. Het is een soort van vergelijkbaar met holding bedrijven.
Thesis veranderd
Ik kan mij het moment nog goed herinneren dat Shopify vertelde dat ze ook de logistics wilden gaan doen. Als belegger in Amazon weet ik hoeveel geld het kost om een netwerk op te zetten en te onderhouden. Mijn thesis in Shopify was hierdoor volledig veranderd. Geen pure software speler meer maar gecombineerd met een kapitaalintensieve en lage marges logistics.
Dit had voor mij een flinke red flag moeten zijn. De waardering was toentertijd ook niet mals (achteraf gezien veel te hoog) en zover het kon, volledig gebaseerd op software met een hoge bruto marge. Samen met Just Eat zijn dit mijn twee grootste missers. Ook daar is het verhaal veranderd.
Management kan het ook mis hebben
Wat is er bij Just Eat niet fout gegaan? Ook hier is de thesis veranderd nadat ik de eerste positie had in genomen. Geen puur digitaal platform maar ook logistics erbij. Later is er nog een fout bijgekomen. De doelstellingen van het management heb ik te veel overgenomen. Dat was toch mijn uitgangspunt waarmee ik ben gaan rekenen.
Je kan het management daar niet de schuld van geven. Ik ben zelf verantwoordelijk of ik mede-aandeelhouder word. En van anderen de schuld geven word ik ook niet beter. Een wijze les is om beter en helderder na te denken of de unit economics uiteindelijk wel gaan werken. Het gevaar kan zijn dat bij elk nieuw ‘verhaal’, het aandeel goedkoop lijkt. Misschien ben je dan wel in een value trap gestapt?!
Snelle verkopen
Recent ben ik begonnen de grote belegger Stanley Druckenmiller te bestuderen. Dus binnenkort kunnen jullie een aflevering over hem verwachten. Ik wil alvast een les van hem delen: verkoop sneller posities als het niet meer klopt of als je nieuwe inzichten hebt. Deze ligt volledig in lijn met Shopify en Just Eat.
"If you're extremely confident, taking a loss doesn't bother you.” — Stanley Druckenmiller
Ik vind dat ik sneller en daadkrachtiger moet reageren als mijn verhaal niet meer klopt. Dat houdt in: de positie snel verkopen en eventueel met een verlies kan een teken van kracht zijn.
Positiegrootte en geduld
Geduld is een van de belangrijkste eigenschappen die een belegger moet hebben. Op de aandelenmarkt wordt dat bijna altijd beloond, mits je weet wat je moet doen. Sinds ik beleg, zijn er twee momenten geweest waar er een flinke dislocatie was. Met andere woorden: sterke bedrijven waren te koop met een korting.
"Patience and aggressive opportunism is what you need. It's an odd combination, but it's what works best.” — Charlie Munger
Dit is echt een les en misschien wel de belangrijkste. Geduld, geduld, geduld maar als er kansen zijn: flink toeslaan. En dan niet met een lullige allocatie.
"Extreme patience combined with extreme decisiveness. You may call that our investment process. Yes, it's that simple.” — Charlie Munger
Flink verlies beperken
Vorig jaar heb ik een verlies gemaakt van 26%. Ongeveer een kwart verliezen vind ik nog wel acceptabel. Ik ben er nog niet helemaal uit of ik de volatiliteit volledig omarm of graag verlies beperk. Om het goed te maken, moet ik 35% stijgen. Dit jaar doe ik het erg goed maar nog lang niet voldoende om het verlies van vorig jaar goed te maken.
Omgang met winnaars
Tot nu toe heb ik zelden een aandeel verkocht dat in mijn groeistrategie valt. Vrij recent heb ik wel Nvidia verkocht. Gek genoeg had ik tegen een vriend gezegd dat ik hier mogelijk spijt van ga krijgen. Nvidia was toen al stevig gewaardeerd en met de daling van 2022 in mijn achterhoofd ben ik meer op waardering gaan letten. Ondertussen is Nvidia verdubbeld sinds ik het verkocht heb, van 200 naar 400 dollar.
"Hold your winners, even buy more and sell your losers.” — Pim Verlaan
Hoe ik om moet gaan met winnaars wanneer ze flink zijn overgewaardeerd, weet ik nog niet. Misschien is dit voor elke belegger wel een uitdaging. De bloemen afknippen en het onkruid water geven is in ieder geval geen goede strategie.
30. Wanneer verkoop je een aandeel? | €178.300Strategie wijziging
De slechtste strategie is er eentje die constant wijzigt. Toen ik afscheid had genomen van mijn dividendstrategie, heb ik dat volledig op het verkeerde moment gedaan.
Sectorrotatie
We maken het nu weer mee. De gehele S&P 500 wordt gedragen door een paar grote technologiebedrijven. De beurs kan af en toe echt manisch zijn. Alles wat geen tech (of AI) is, doet het extreem slecht dit jaar. Vorig jaar was dat volledig andersom.
132. Sector-rotatie strategie | € 260.700Grote sentimentele draaien zijn extra interessant voor stock pickers zoals wij. Het gebeurt zelden dat een individueel aandeel volledig afwijkt van de sector of industrie waar die inzit.
Beleggen is simpel maar niet makkelijk
Beleggen is op sommige momenten heel eenvoudig maar het kent ook zeker momenten dat het erg lastig is. Gek genoeg vind ik het makkelijker als alles flink aan het dalen is. Op het moment dat waarderingen aan de stevige kant zijn, vind ik het lastig. Sterke bedrijven kopen tegen een aantrekkelijke prijs is eenvoudig.
Don't Fight the Fed
Als de centrale banken besluiten om quantitative tightening (QT) toe te passen, gaat het als het ware obligaties die op de balans staan verkopen. De centrale bank verandert van een grote koper naar een verkoper. Daarbij kunnen ze ook nog de rente verhogen waardoor kapitaal duurder wordt. Als de centrale banken dit beleid gaan voeren, zijn er weinig plekken waar je als belegger kan schuilen.
"It's liquidity that moves markets.” — Stanley Druckenmiller
Op dat moment is het de liquiditeit dat de markten doet bewegen. Winstcijfers van individuele aandelen zijn dan minder belangrijk. De les is ook om hier niet tegenin te gaan.
108. Centrale banken (ECB & FED) | € 236.500Langetermijnstrategie
Ik heb mijn ideale langetermijnstrategie nog niet gevonden. Misschien is die er ook niet. Momenteel voel ik mij wel comfortabel bij een combinatie van value en growth. Helemaal omdat ik daartussen kan ‘wisselen’. Ik kan spelen met de allocatie per strategie. Dit geeft mij wat meer vrijheid om te handelen op de rotatie die soms in de markt plaatsvindt.
Er schiet wel eens door mijn hoofd dat ik het niet anders moet aanpakken. Dat ik echt moet beleggen voor de lange termijn met een relatief beperkt aantal posities, extreem goed onderzoek en dat dan op de plank leggen. Misschien is dit ook meer een utopie. We zullen het zien.
Lessen van vorige evaluaties
- Meer aandacht voor risico’s
- Heb geduld
- Betaal niet te veel
En nu de ervaring van Milou..
Milou heeft het idee dat ze niet echt iets nieuws kan vertellen over haar portfolio en beleggingen: ze is niet van strategie gewijzigd en legt nog steeds vrijwel elke maand braaf een bedrag in. Maar dat er niks ‘nieuws’ is gebeurd, betekent ook dat ze het nog steeds volhoudt en dat het maandelijks inleggen onderdeel is geworden van haar systeem. Het gaat vanzelf, net als fietsen: als je het eenmaal kan, dan kun je het vrijwel gedachteloos volhouden. Natuurlijk heeft ze ook nog wel eens twijfels, en vreest ze dat de op volle toeren draaiende economie dat niet eeuwig kan blijven doen. Maar dan spreekt ze zichzelf streng toe, en volhardt ze in de strijd tegen haar emoties.
Er is overigens wel een kleine aanpassing. Omdat haar inkomsten wisselen sinds ze zzp’er is, heeft ze besloten wat flexibeler te zijn met het bedrag dat ze per maand inlegt. Dat kan voortaan varieren van 100 tot 200 euro, afhankelijk van de hoogte van haar inkomen die maand.
Meer algemene lessen
Er zijn eindeloze lessen te leren als belegger. Er komen ook steeds meer lessen bij naarmate er weer iets geks gebeurt in de markt. Ongetwijfeld zal je lessen meerdere malen moeten leren als je langer dan dertig jaar belegt. Als mens hebben we allemaal last van recency bias. Onderstaande een paar lessen die nu indruk maken.
Je kan tijd niet versnellen
Er zijn geen mogelijkheden om snel geld te verdienen. Ze zijn er wel maar die zijn niet consistent. Misschien lukt het de ene keer wel maar de volgende keer niet. En dan kijk je tegen een flink verlies aan. Uiteindelijk volgt de koers de presentaties van het bedrijf. Een bedrijf heeft nu eenmaal tijd nodig om geld te verdienen. Er is ook geen quick fix voor bedrijven om snel geld te verdienen.
Macro-economie is ruis
Op dagbasis gaat het altijd over macro-economie. Komt er een akkoord voor het schuldenplafond? Wel of geen recessie? Wordt de inflatie 4% of 5%? Allemaal ruis op de korte termijn. Beurskoersen volgen op de lange termijn de presentaties van de bedrijven.
Niemand kan de toekomst voorspellen
Echt niemand kan de toekomst voorspellen. Analisten en guru’s dus ook niet! Dat wil niet zeggen dat je geen thesis mag hebben over de toekomst. Sterker nog, dat is juist belangrijk omdat jouw winsten in de toekomst liggen. Winsten die je in het verleden hebt behaald, daar heb jij niks meer aan als aandeelhouder.
Simpel is goed
Het is verleidelijk als je langer aan het beleggen bent om meer uit te wijken naar andere exotische producten. Dat geeft je potentieel kans op een hoger rendement maar in de praktijk valt het vaak tegen. Er is wat voor te zeggen als je thuis bent in meerdere asset classes. Van alles een beetje weten gaat je ongetwijfeld ook niet helpen.
Fouten zijn onvermijdelijk
Je gaat in je leven op het gebied van beleggen nog zoveel fouten maken. De kunst is om te leren van je fouten en de schade extreem te beperken. Het beste is natuurlijk door te leren van andermans fouten, dat kost je niks maar zo geniet je wel van het voordeel.
Discipline en doorzettingsvermogen boven talent en intelligentie
Dit moet voor de grootste groep beleggers toch als plezier in de oren klinken. Discipline en doorzettingsvermogen zijn prima aan te leren. Zonder een beetje talent en intelligentie kom je natuurlijk ook niet ver maar net als bij topsport is het bij lange na niet het belangrijkste.
Constant leren
Deze aflevering gaat daar eigenlijk ook over. Door terug te kijken en te reflecteren leer je van gemaakte fouten. Wrijf het er lekker in bij jezelf. Uiteindelijk is er maar één iemand verantwoordelijk, en dat ben jij. Als je graag zelf een portfolio wil samenstellen voor de lange termijn maar je bent niet leergierig, ga je het naar mijn idee niet volhouden. De honger naar nieuwe kennis en intellectuele uitdaging is wel een belangrijke eigenschap.
Vertrouw op het compounding effect
Dit klinkt misschien logisch maar deze gedachten kan soms een beetje wegglijden. Als je net begint met beleggen is het rente-op-rente effect iets wat je bewondert en misschien wel overtuigt om te gaan beleggen. Ben je een paar jaar verder? Dan kijk je alleen nog maar naar bedrijfscijfers, koersen en nieuws. De uiteindelijke winst is het samengestelde effect.
Fases waar beleggers (meestal) doorheen gaan
De business lifecycle is een model waarin verschillende fases worden aangegeven waarin een bedrijf zich kan bevinden. Als belegger heb je hier ook mee te maken omdat elke fase een ander risicoprofiel kent. De markt zal ook anders reageren per fase op een bedrijf.
130. Beurs en business cyclus | € 254.400Ik herken wel een patroon in de afgelopen drie jaar. Als je bent begint met beleggen ben je voornamelijk bezig met de toekomst. Waar gaat de wereld naar toe en wat is de fantasie in het bedrijf? Je komt dan al snel uit bij bedrijven die nog in de product development of introduction fase zitten. In deze fase kan je flink op je bek gaan, veel bedrijven komen niet door deze fase heen en gaan failliet.
Maak je dit een paar keer mee als belegger, dan snak je naar meer stabiliteit. Je leert jaarrekeningen lezen en bent erg scherp op de waardering. Cijfers zijn de basis van je beslissing. Zoals elke belegger weet, in het verleden behaalde resultaten geven geen garantie voor de toekomst. Cijfers zeggen voornamelijk iets over het verleden en vaak wordt het ook niet beter dan dat. De bedrijven waar je dan op uitkomt bevinden zich vaak in de maturity en decline fase.
Als aandeelhouder beleg je voor toekomstige winsten. Je gaat op zoek naar bedrijven met een unieke executie. In de cijfers is al een glimp van deze executie te zien maar de markt heeft nog onvoldoende door wat voor waarde het bedrijf gaat creëren. De focus is op het heden met een dikke plus (lees 3-5 jaar). Deze type bedrijven bevinden zich in de growth fase. Met een beetje geluk, kan deze fase erg lang duren. Kort samengevat:
- Fantasie (Toekomst)
- Cijfers (Verleden)
- Executie (Heden ++)
Het wil niet zeggen dat beleggen in bedrijven die in de growth fase zijn, het beste is. Elke belegger is anders. Voor de beleggers die graag zoveel mogelijk buy-and-hold willen beleggen en toekomstige compounders willen bezitten, kom je daar wel snel op uit.
Portfolio
Transactie: Ja, Signify bijgekocht.
Mijn laatste transacties zijn in maart geweest. In de tussentijd heb ik aardig wat dividend ontvangen. Ik heb de positie van Signify iets uitgebreid, met ongeveer 1% naar 4,3% van mijn portfolio.
Portfolio waarde: € 308.400
Tip: The Morgan Housel Podcast
Morgan Housel, bekend van het boek The Psychology of Money heeft nu ook een eigen podcast. Als je fan bent van zijn boek, is het zeker een aanrader. Hij beschrijft de podcast als volgt: timeless lessons on wealth, greed, and happiness.
104. Psychologie van geld | € 252.400In elke aflevering, volledig door Housel zelf ingesproken, bespreekt hij een stukje uit zijn boek. Omdat het nogal uit de losse pols is, deelt hij veel persoonlijke ervaringen. Zelf vind ik het een goede toevoeging op het boek. Alle afleveringen zijn gratis te beluisteren via Spotify.
Volgende week gaan we het hebben over 'Private equity (met Han Dieperink)'. Rest ons nog een ding: Investeer in je kennis! En beleg met beleid.
Word Vriend
Vind je het leuk om ons te steunen als onafhankelijke podcast, gebruik te maken en mee te denken met de Portfolio Dividend Tracker? Voor €6,25 per maand krijg je toegang. Zeven dagen gratis proberen!
► Doe mee met Jong Beleggen: PortfolioDividendTracker.com
Pim's portfolio
► Bekijk mijn volledige aandelen portfolio: Portfoliodividendtracker.com/jongbeleggen
JB updates op Instagram
► @JongBeleggen op Instagram: Instagram.com/jongbeleggen